تبدیل زباله های جامد

با سرعت یافتن روند زندگی شهری و صنعتی، نوع و حجم زباله ها تغییر یافته و زباله هایی که به راحتی و در مدت زمان اندک به طبیعت باز میگردد، به پسماندهایی تبدیل شده است که زمانی بس دراز زمین و منابع آن را در خطر می­افکند. امروزه حجم قابل توجهی از زباله­ها را مواد غیر قابل بازگشت به طبیعت تشکیل می­دهد که در صورت رها سازی در طبیعت ممکن است تا صدها سال به همان شکل باقی بماند. به عنوان مثال بطری شیشه­ای از روزی که دور انداخته می­شود تا بیش از 300 سال در طبیعت به صورت زباله باقی می­ماند .

توجه به امر بهداشت و سلامت جامعه و رعایت جنبه­های پیش گیری قبل از درمان بدون توجه به سیستم های جمع آوری و بازیافت مواد زاید که مسبب اصلی آلودگی در شهرها و روستاهای کشور است، منطقی و عقلایی نمی­باشد. اشاعه بیماری کیست هیداتیک، بروز وبا، انواع بیماری­های پوستی هم چون لیشمانیوز و سلسله بیماری­های سرطان­زا و سکته­های نابهنگام در جوامع کنونی که معمولا به مواد فساد پذیر و پسماند­های شیمیایی موجود در محیط زیست نسبت داده می­شود، ماحصل تداخل صدها نوع مواد سمی و عفونت­زا با زباله­های شهری و انتشار آنها در آب، خاک و هوای زندگی روزمره ماست .

 

انواع زباله­های شهری

زباله تر که به پسماند میوه­ها، سبزیجات­ و مواد غذایی اطلاق می­شود در ایران 70 درصد زباله­های شهری را شامل می­شود. این زباله اگر در کیسه جداگانه­ای جای گیرد پس از بازیافت می­تواند در فرآیند تبدیل به کمپوست مورد استفاده قرار گرفته و تبدیل به کود کشاورزی شود.

 

زباله خشک شامل کاغذ، پلاستیک، چوب، پارچه و فلزات می­باشد و در کشورهای پیشرفته به عنوان طلای سیاه نامیده می­شود، در صورت جدا شدن از زباله­تر می­تواند دوباره وارد چرخه مصرف شده و مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از محصولات بازیافتی ضمن صرفه قابل توجه اقتصادی که به همراه دارد مانع از نابودی منابع طبیعی می­گردد. در این زمینه می­توان به اثرات مثبت بازیافت کاغذ اشاره نمود. بر اساس مطالعه انجام گرفته برای تولید یک تن کاغذ به 17 اصله درخت و بیش از 7 هزار بشکه آب نیاز است که در صورت امکان بازیافت از کاغذهای مستعمل در کاربردهای مناسب، میزان خسارت به محیط زیست به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

 

ضرورت تفکیک زباله از مبدا

وجود زباله­ها می­تواند منشاء آثار سودمند و یا مخرب فراوانی باشد. اگر زباله در محیط پراکنده شود بوی نامطبوع، بیماری، آلودگی آب، خاک و هوا را به همراه می­آورد و بالعکس اگر با روش­های صحیح و علمی دفع و یا بازیافت شود لقب طلای سفید خواهد یافت.

یکی از مهمترین مراحل بازیافت این مواد تفکیک و جدا سازی ترکیبات داخل زباله در محل کار و منزل می باشد. آنچه در خصوص فرهنگ جداسازی زباله باید بیاموزیم این است که زباله­ها را به صورت تر و خشک در کیسه­های جداگانه تفکیک کرده و تحویل سیستم­های دفع و بازیافت دهیم.

با توجه به وضعیت سیستم فاضلاب در کشور باید کیسه زباله هر خانواده عاری از هرگونه مایع باشد. زیرا وجود مایعات می­تواند باعث تولید شیرابه شده و علاوه بر اینکه عملیات بازیافت را دچار مشکل می‌کند برای محیط‌زیست نیز آلودگی به دنبال دارد.

لازم به توضیح است که معمولا شهرداری های هر شهر برای اجرای طرح تفکیک از مبدا، ظروف تفکیک را به طور رایگان در اختیار شهروندان قرار می­دهند.

مچموعه قوانین منابع طبیعی

1. ملی شدن جنگل های کشور

2 .قانون حفظ و گسترش فضای سبز و چلوگیری از قطع بی رویه درخت

3 .اصولی از قانون اساسی در منابع طبیعی

4. قانون تعیین تکلیف اراضی موضوع  ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری

آ5. ئین نامه اجرایی ماده 2 قانون حفظ و حمایت

6. لایحه قانونی واگذاری قانونی احیاء اراضی 

شرح هر یک از این قوانین در ادامه خواهد آمد....

آشکارسازی تغییرات پوشش اراضی اصفهان با استفاده از سنجش از دور

آشکارسازی تغییرات پوشش اراضی اصفهان با استفاده از سنجش از دور و   GIS

سامره فلاحتکار

چکیده:

 در سال های اخیر، داده های سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در شناسایی و آنالیز تغییرات کاربری و پوشش اراضی به طور وسیع به کار گرفته می شوند. آشکار سازی صحیح تغییرات اشکال سطح زمین، درک بهتری از ارتباط و واکنشش بین انسان و پدیده های طبیعی جهت مدیریت بهتر منابع را فراهم می کند. 

روش های مختلفی برای آشکار سازی تغییرات کاربری و پوشش اراضی وجو دارد. برخی از این روش ها عبارت اند از مقایسات بعد از طبقه بندی، طبقه بندی سری داده های چند زمانه، آنالیز مؤلفه اصلی، تفاضل و نسبت تصویر زمانی، آنالیز برداری تغییر، آنالیز مخلوط طیفی و آنالیز رگرسیون. 

مقایسه پس از طبقه بندی یکی از مؤثرترین روش های آشکار سازی تغییرات است.

 هدف این بررسی، آشکار سازی تغییرات پوشش اراضی اصفهان است. عکس های هوایی با مقیاس 1:50000 مربوط به سال 1334 و تصاویر ماهواره ای MSS، TM، ETM⁺ ماهواره لندست به ترتیب مربوط به سال های 1351، 1369، 1380، برای تهیه نقشه های پوشش اراضی و بررسی روند تغییرات به کار گرفته شد. جهت کامل کردن دوره بررسی تغییرات، نقشه پوشش اراضی توس مدل CA مارکوف برای سال 1385 پیش بینی شد. 

برای انجام تحقیق، ابتدا تمام عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای با معادله چند جمله ای درجه یک به روش نزدیک ترین همسایه تصحیح هندسی شدند.RMSe عکس های هوایی بین 1/0 تا 45 /0  پیکسل RMSeتصاویر MSS، TM، ETM⁺ به ترتیب 73/0، 68/0، 6/0 پیکسل به دست آمد. عکس های هوایی با استفاده از رنگ، تن، الگو، شکل، موقعیت و پدیده های مختلف تفسیر چشمی شدند. هر یک از تصاویر ماهواره ای با استفاده از تباین خطی و تعدیل هیستوگرام اصلاح شدند. از فاکتور شاخص بهینه برای ساخت بهترین تصویر رنگی کاذب استفاده شد، این شاخص بهترین باندها را بر اساس حداکثر واریانس و حداقل همبستگی شناسایی می کند. به منظور طبقه بندی تصاویر از روش طبقه بندی هیبرید که ترکیبی از دو روش طبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده است استفاده شد. از شاخص NDVI و آنالیز مؤلفه اصلی برای جدا کردن برخی ار لایه های پوشش اراضی با تعریف حد آستانه مناسب استفاده شد. 

در نهایت نقشه پوشش اراضی در5 طبقه تهیه شد که عبارت بودند از کوه، اراضی بایر، شهر، پوشش سبز و دشت سیلابی. برای برآورد صحت تمامی نقشه ها از ماتریس خا استفاده شد. ضریب کاپای نقشه های پوشش اراضی تولید شده از عکس های هوایی و تصاویر MSS، TM، ETM⁺ به ترتیب عبارتند از 98/0، 90/0، 93/0 و 92/0 سپس، ماتریس تغییرات از طریق مقایسه نقشه پوشش اراضی هر سال و با نقشه های سال بعد تولید شد. برای آشکارسازی تغییرات از روش مقایسه  بعد از طبقه بندی استفاده شد. زنجیره مارکوف برای مدل سازی تغییرات پوشش و کاربری اراضی به طور وسیع استفاده می شود. مدلCA مارکوف قادر است که تغییرات پوشش و کاربری اراضی از یک زمان به زمان دیگر را توصیف کند و این به عنوان پایه ای برای تغییرات آینده استفاده می شود. 

در این مطالعه از مدل CA مارکوف برای پیش بینی نقشه های سال 1369 و 1380 استفاده شد و سپس این نقشه ها با نقشه های پوشش اراضی سال 1369 و 1380 به دست آمده از روش هیبرید مقایسه شدند تا توانایی مدلCA مارکوف در پیش بینی تغییرات پوشش اراضی مطالعه شود. در نهایت نیز نقشه پوشش اراضی سال 1404 با استفاده از مدل CA مارکوف پیش بینی شد. نتایج آشکار سازی تغییرات نشان میدهد بیشترین توسعه مناطق شهری بین سال های 1351 تا 1369 با گسترش متوسط 571 هکتار در سال و کمترین رشد آن بین سالهای 1334 تا1351 با مساحتی حدود324 هکتار در سال، رخ داده است. اما طی سال های 1334 تا 1351، پوشش گیاهی با کاهش متوسط سالانه 1263 هکتار، بیشترین تخریب نرخ تبدیل و تغییر را داشته است. نتایج مدل مارکوف ماتریسی است. که احتمال تغییرات را از هر طبقه پوشش یا کاربری اراضی به سایر طبقات را در آینده نشان می دهد. به منظور پی بردن به صحت نقشه های پیش بینی شده و به دست آوردن اعتبار پیش بینی مدل CA مارکوف از 3 روش جدول توافق و عدم توافق، آزمون نکوئی بر ارزش و محاسبه ماتریس خطا استفاده شد. 

نتایج مؤلفه های توافق نشان می دهد که توافق نقشه های سال 1369 (نقشه پوشش اراضی به دست آمده از روش هیبرید و نقشه پیش بینی شده توسط مدل CA مارکوف) 60/0 و عدم توافق آنها 39/0 است. این نتایج برای توافق کلی نقشه های 1380 برابر 69/0 و عدم توافق برای این دو نقشه 31/0 است. در آزمون نکوئی بر ارزش فرض صفر اینگونه تعریف میشود که اختلاف معنی داری بین مساحت های مشاهده شده (مساحت های به دست آمده از روش هیبرید ) و مساحت های پیش بینی شده (مساحت های پیش بینی شده از مدل CA مارکوف) وجود ندارد. فرض صفر بیان میدارد اختلاف مذکور در سطح 05/0 معنی دار است . با انجام آزمون نکوئی بر ارزش و محاسبه² χ و مقاسیه آن با ² χ جدول در سطح 05/0 با درجه آزادی 4، فرض صفر رد شد و فرض یک ( یعنی اختلاف در نتایج دو روش مذکور) پذیرفته می شود. ² χ محاسبه شده برای نقشه های پیش بینی شده سال 1369 و 1380 به ترتیب 25642 و 36915است که در سطح 05/0 و در جه آزادی 4، ² χ جدول 711/0 است بنابراین فرض صفر رد میشود. برای محاسبه ضریب کاپا و دقت کلی تمامی نقشه های پوشش اراضی، نقاط کنترل زمینی استفاده شد، سپس ماتریس خطا نقشه های پوشش اراضی تولید شده با روش هیبرید مدل CA مارکوف محاسبه شد. ضریب کاپای محاسبه شده برای نقشه های  پیش بینی شده سالهای 1369 و 1380 به ترتیب 64/0 و 84/0 است، که آن کمتر از نقشه های تولیدی به روش هیبرید با ضریب کاپای 93/0 برای سال 1369 و 92/0 برای سال 1380 است. در نهایت ما میتوانیم نتیجه بگیریم که اگر فرآیند تغییر پوشش اراضی ثابت باقی بماند، مدل CA مارکوف تغییرات پوشش اراضی رابا اعتباری برای 17 سال بعد پیش بینی می کند که توافق نقشه پیش بینی شده با نقشه واقعی کمتر از 70 در صد است.

کلمات کلیدی: آشکارسازی تغییرات، مقایسه پس از طبقه بندی، پوشش اراضی، مدل CA مارکوف.

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

بیانیه دوژانیرو در سال 1992 در برزیل

پیام اجلاس بین‌المللی سازمان ملل در ریودوژانیرو:
بحران زیست محیطی؛ تهدیدکننده توسعه پایدار کره زمین

در حال حاضر، «توسعه پایدار»، یک انتخاب نیست؛ بلکه تنها راهی است که به تمامی بشریت امکان می‌دهد در زندگی شرافتمندانه در این سیاره، یعنی تنها سیاره‌ای که در اختیار داریم(!)، سهیم باشند.


این جمله «شازو کانگ» دبیر کل کنفرانس ریو+20، چشم‌انداز اهداف این اجلاس بین‌المللی را به خلاصه‌ترین شکل ممکن بیان می‌کند.
تولد عبارت «توسعه پایدار»، به کنفرانسی موسوم به «اجلاس سران زمین» مربوط می‌شود، کنفرانسی که 20 سال پیش با تمرکز ویژه بر محیط زیست و توسعه ملل متحد، در شهر ریودوژانیرو برگزار شد و با افزودن عبارت «توسعه پایدار» به مجموعه اصطلاحات رایج اقتصادی، فصل جدیدی در تاریخ تمدن بشری گشود.
«توسعه پایدار» یعنی پاسخگویی به نیازهای نسل کنونی، بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای رفع نیازهای خود؛ فرآیندی که به معنای پیشبرد و تحقق هم‌زمان توسعه اقتصادی و توسعه اجتماعی با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی تعریف می‌شود و از سه رکن اساسی تشکیل شده است: توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست:

پیوستگی زندگی مادی و معنوی انسان با «طبیعت»، امری قطعی بوده که زمینه‌ساز تعالی و پیشرفت بشر تلقی می‌شود. طبیعت سرشار از مواهب الهی، علاوه بر اینکه منابع فراوانی را در اختیار بشر قرار داده، الهام‌بخش عناصر اصلی رشد معنوی او نیز به شمار می‌رود و لذا پیوستگی سلامت انسان و سلامت طبیعت، موضوعی است که از دیرباز به صورت مشترک مورد توجه و اهمیت خاص همه جوامع قرار داشته است. به این لحاظ حفاظت از محیط‌ زیست را باید یک امر حیاتی تلقی کرد.
امروزه «رشد جمعیت» و نیز شتاب گرفتن «توسعه صنعتی»، منجر به برداشت بی‌رویه از منابع طبیعی و به مخاطره انداختن محیط‌ زیست شده است. با سرعت گرفتن این روند تخریب، نگرانی‌هایی در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی بروز یافته است به طوری‌که در کنار لزوم انجام فعالیت‌های مرتبط با توسعه ‌اقتصادی، توجه به محیط زیست و منابع طبیعی نیز ضرورت یافته است.
این نگرانی‌ها ضرورت همکاری‌های بین‌المللی با هدف بهبود وضعیت محیط زیست را به دنبال داشته و در همین راستا حدود 20 سال پیش کنفرانسی درباره محیط زیست و توسعه ملل متحد موسوم به «اجلاس سران زمین» در سال 1992 میلادی (1371 شمسی) در شهر ریودوژانیرو برگزار شد. کنفرانسی که طی آن واژه «توسعه پایدار» متولد و فصل جدیدی در تاریخ تمدن بشری گشود. توسعه پایدار به معنی پیش‌برد و تحقق همزمان توسعه اقتصادی و توسعه اجتماعی با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی تعریف می‌شود.
پایداری در توسعه، یعنی پاسخگویی به نیازهای نسل کنونی، بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای رفع نیازهای خود. توسعه پایدار به عنوان اصول راهنمای بلند مدت برای دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی جهانی، از سه رکن اساسی تشکیل شده است: توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست.
از هنگام انتشار گزارش «کمیسیون برونتلند» [1] تاکنون صدها پژوهشگر و دانشمند برجسته، تعاریف خود را از توسعه پایدار ارائه کرده‌اند. سال گذشته دانشگاه کلمبیا پیشنهادی مبنی بر تدوین اهداف توسعه پایدار (SDGs) مطرح کرد که مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفت، این سرفصل‌ها مبارزه با فقر، تغییر الگوی مصرف، ترویج پایداری در توسعه سکونت‌گاه‌های انسانی، تنوع زیستی و جنگل‌ها، اقیانوس‌ها، منابع آب، پیشبرد امنیت غذایی و انرژی (شامل انرژی‌های تجدیدپذیر) را شامل می‌شوند.
رسیدن به اقتصادی سبز و نیز سیاست‌گذاری به منظور «فقرزدایی پایدار»، از جمله مهم‌ترین مباحثی است که به طور هم‌زمان در بحث توسعه پایدار به آن توجه می‌شود. اینکه چگونه می‌توان به
«اقتصادی سبز» مبتنی بر استانداردهای زیست محیطی توسعه پایدار دست یافت و چگونه با پشتیبانی از کشورهای در حال توسعه می توان راهکاری یافت تا این کشورها با رعایت اصول زیست محیطی به سمت فقرزدایی و توسعه‌ای پایدار حرکت کنند، نیازمند بهبود هماهنگی‌های بین‌المللی برای یافتن راهکارهای عملی در این زمینه است.

ضرورت رسیدن به وفاق بین‌المللی
در حال حاضر نیمی از مردم دنیا در شهرها زندگی می‌کنند و طی دو دهه آینده نزدیک به 60 درصد جمعیت جهان – یعنی 5 میلیارد نفر – شهرنشین خواهند بود [2]. افزایش نامتناسب جمعیت شهری، در فقدان سیاست‌های مناسب کنترل آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای جهان، پیامدهایی نظیر افزایش آلودگی هوا در شهرها و نیز افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای را برای زندگی انسان‌ها به ارمغان آورده است. افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای همچنان ادامه دارد و چنانچه تغییر آب و هوا به صورت کنترل نشده ادامه یابد، بیش از یک سوم همه انواع شناخته شده گیاهان و جانوران ممکن است منقرض شوند.
براساس گزارش جدید گروه حفاظتی صندوق حیات وحش جهان (WWF) که گزارش «سیاره زنده» [3] نام گرفته است، 10 کشور بیشترین میزان آلودگی کربنی و اثرات مخرب زیست محیطی را از خود به جای گذاشته‌اند. این گروه به مقایسه میزان مصرف منابع تجدیدپذیر انرژی در برابر ظرفیت تولید منابع تجدیدپذیر در هر کشور پرداخته‌اند و براساس این لیست کشورهایی که بیشترین ردپای مخرب زیست محیطی و آلودگی کربنی را از خود به جای گذاشته‌اند، به ترتیب قطر، کویت، امارات متحده عربی، دانمارک، ایالات متحده آمریکا، بلژیک، استرالیا، کانادا، هلند و ایرلند هستند.
در حال حاضر میزان مصرف منابع انرژی توسط انسان‌ها، 50 درصد بیشتر از آن است که زمین بتواند آن را جایگزین یا ترمیم کند،‌ به بیانی دیگر برای تغذیه پایدار میزان مصرف سالانه انسان‌ها از منابع انرژی زمین، به یک و نیم سیاره نیاز است! اگر سیاست مناسبی برای کنترل نرخ رشد مصرف انرژی صورت نگیرد، این میزان در سال 2030، به دو سیاره خواهد رسید [4].
جهان، اکنون 7 میلیارد نفر جمعیت دارد که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 این رقم به 9 میلیارد نفر برسد. اگر حالا نتوانیم به قدر کافی به این چالش‌های اساسی رسیدگی کنیم، در آینده پیامدهای ناگوارتری از جمله فقر و بی‌ثباتی بیشتر و نیز سیاره‌ای ویران به جای خواهد ماند.
اگر قرار باشد دنیایی قابل زندگی برای فرزندان و نوادگان خود باقی بگذاریم، لازم است از هم‌اکنون با چالش‌های نابودی محیط زیست برخورد کنیم. در عین حال می‌توان گفت که دست کم بخشی از راه‌حل مشکلات و موانع بر سر راه توسعه پایدار- از جمله چالش‌های مربوط به شهرها، انرژی، آب، غذا و زیست‌بوم‌ها- شناخته‌شده هستند.
برای مثال گسترش استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، می‌تواند میزان کربن و آلودگی داخلی و بیرونی را به حد چشمگیری کمتر ساخته و درعین حال به رشد اقتصادی کمک کند. همچنین با مدیریت بهتر جنگل‌ها و جلوگیری از رشد فعالیت‌های منجر به
«جنگل زدایی»، می‌توان علاوه بر برخورداری از تنوع زیستی و نیز آب سالم و منابع دارویی که از درختان جنگل به دست می‌آید، از خسارت عظیم ناشی از تولید گازهای گلخانه‌ای جلوگیری کرد. به طوری‌که تخمین زده می‌شود کاهش سرعت تخریب جنگل‌ها به نصف میزان کنونی تا سال 2030، مانع از بروز خسارت 37 میلیارد دلاری ناشی از تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود [5].
همچنین می‌توان با اصلاح روش نگهداری و مدیریت منابع آب، در برابر بیابان‌زایی ایستادگی کرد و کمک شایانی به توسعه پایدار نمود. از سوی دیگر محافظت از اقیانوس‌ها در برابر ماهیگیری بی‌رویه نیز، مانع از ویران‌سازی زیست‌بوم‌های دریایی و عوارض نامطلوب تغییر آب و هوایی در نقاط مختلف کره زمین می‌شود.

اقدامات صورت‌گرفته طی 20 سال گذشته
20 سال از زمان برگزاری «همایش زمین» در شهر ریودوژانیرو می‌گذرد و طی این اجلاس سران کشورهای جهان در سال 1992 سه سند جامع «اعلامیه ریو»، «دستور کار 21» و «بیانیه اصول جنگل» را به عنوان نوعی نقشه راه برای تجدید نظر در تعریف رشد اقتصادی پایدار، پیش‌برد عدالت اجتماعی و حصول اطمینان برای حفاظت از محیط زیست مورد تصویب قرار دادند.
در این مدت و براساس مصوبات فوق، تاکنون 9 گردهمایی مهم بین‌المللی مرتبط با توسعه پایدار برگزار شده‌اند. در این دوره زمانی همچنین شش ابزار حقوقی مهم زیست‌محیطی بین‌المللی مورد تصویب قرار گرفته و برای دولت‌هایی که به‌تدریج به آن پیوستند، الزام‌آور شده‌ است. تشکیل کمیسیون توسعه پایدار ملل متحد و تقویت تشکیلات جهانی محیط‌ زیست، از دیگر دستاوردهای «همایش زمین» بود. هم‌اکنون اتحادیه اروپا و بعضی کشورهای در حال توسعه با تأکید بر واژه جدید «اقتصاد سبز» سعی دارند وزن بیشتری به محیط‌زیست در اقتصاد آینده جهان بدهند.
این در حالی است که اکثریت کشورهای در حال توسعه همچنان توسعه و رشد اقتصادی را در اولویت ملی خود قرار داده‌اند و به بیان دیگر سطح توسعه اقتصادی آنها به اندازه‌ای نیست که اقتصادشان لطمه جدی به محیط زیست وارد کند. همچنین آمریکا هنوز نگران آن است که اتخاذ سیاست‌های دوستدار محیط زیست، اثرات منفی بر اقتصاد عظیم این کشور بر جای گذارد.
از سوی دیگر تنها 3 سال به زمان تعیین‌شده برای تحقق اهداف «سند توسعه هزاره سازمان ملل» (MDGs) که در سال 2000 به تصویب کشورهای جهان رسیده بود، باقی مانده است. با توجه به زمان اندک باقی‌مانده تا سال 2015 به نظر می‌رسد کشورهای جهان نیازمند تنظیم سند دیگری هستند تا با اهداف و رویکردهای مشترک برای حل مشکلات جهانی زیست محیطی گام بردارند.
در چنین شرایطی با موافقت سازمان ملل، کنفرانس توسعه پایدار ملل متحد موسوم به «ریو+20» به مدت 3 روز از 31 خردادماه تا دوم تیرماه امسال با شرکت تعداد قابل توجهی از سران کشورها، نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی، تشکل‌های مردم‌نهاد و جوامع دانشگاهی در شهر ریودوژانیروی برزیل برگزار شد. موضوعات کلیدی مورد بررسی در این کنفرانس، شامل «اقتصاد سبز» در چارچوب توسعه پایدار، سیاست‌گذاری به منظور محو «فقر شدید» و در نظر گرفتن ساختار جدیدی برای «پیشبرد توسعه پایدار» بود [6].
در پایان این کنفرانس، یک سند سیاسی صادر شد که در آن تعهدات سیاسی دولت‌ها نسبت به تحقق توسعه پایدار ذکر شده است. این اعلامیه 50 صفحه‌ای تحت عنوان «آینده‌ای که می‌خواهیم»، از مبارزه علیه فقر به مثابه مهمترین هدف آینده نام می‌برد. در این اعلامیه تعهد به رونق اقتصادی با رهیافت توجه به دوام منابع زیست محیطی جهانی و نیل به اهداف «سند توسعه هزاره ملل متحد» تا سال 2015 نیز، مورد توجه قرار گرفته است [7].
«توسعه پایدار یک انتخاب نیست! بلکه تنها راهی است که به تمامی بشریت امکان می‌دهد در زندگی شرافتمندانه در این سیاره، یعنی تنها سیاره‌ای که در اختیار داریم(!)، سهیم باشند.» این جمله‌ای است که «شازو کانگ» دبیر کل کنفرانس «20+Rio» گفت و ادعا کرد این کنفرانس به نسل ما امکان می‌دهد این مسیر را انتخاب کند. هنوز باید منتظر نتایج عملی و اجرایی اجلاس «20+Rio» بود.
به هر روی امنیت، سلامت و رفاه نسل‌های کنونی و آینده هم در سطوح ملی کشورها و هم در سطح بین‌المللی نیازمند به‌کارگیری کلیه امکانات انسانی و مادی است. جمعیت رو به رشد جهان برای پاسخگویی به نیازهای کنونی خود و همچنین آماده‌سازی زمینه‌ها و بسترهای مناسب برای پاسخگویی به نیازهای نسل‌های آینده، نیازمند عزم قاطع رهبرانی است که منافع
دراز مدت جوامع خود را فدای محاسبات کوتاه‌مدت نخواهند کرد. وسوسه دستیابی به رشد اقتصادی سریع، بدون در نظر گرفتن کلیه جنبه‌های نظری و عملی توسعه پایدار می‌تواند ضرباتی جبران‌ناپذیر برای جامعه جهانی در پی داشته باشد.

ارجاعات این نوشته مربور به مسائل و آدرس های اینترنتی نی باشد که جمع آوری شده است.

امید است مفید واقع شود.

برای ادامه و اصل مقاله را pdf  در ادامه مطلب مشاهده  نمایی

مقاله پژوهشی ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه پرورش میگو

ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه پرورش میگو در مجتمع پرورشی گواتر چابهار

 مختاری علیرضا,ولی الهی جلال*,محمدی سعید,خدامی شراره

چکیده

پژوهش حاضر در مجتمع پرورش گواتر و خلیج گواتر در شرق شهرستان چابهار واقع در استان سیستان و بلوچستان از تیرماه 88 تا آبان ماه 88 انجام پذیرفت. بدین منظور پنج ایستگاه شامل کانال آبرسان، کانال زهکش اصلی، محل تخلیه زهکش اصلی به خور، خور گواتر و خلیج گواتر طی دوره پرورش میگو مورد بررسی قرار گرفت. به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر، پارامترهای فیزیکی و شیمیایی مانند دما، شوری، اکسی‍ژن محلول، اسیدیته، فسفر کل و نیتروژن کل در زمان پرورش به صورت ماهیانه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که کانال آبرسان (ورودی آب مزارع)، کانال زهکش اصلی (خروجی زهکش های فرعی) و خلیج گواتر (محل تخلیه پساب) از نظر زیست محیطی با هم متفاوت است. نتایج حاصل از آنالیز واریانس یکطرفه هر یک از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی با احتمال 95 درصد، اختلاف معنی داری را بین ایستگاه زهکش با دیگر ایستگاه ها نشان داد (P<0.05). از نظر دمایی، پساب مزارع میگوی گواتر دارای آلودگی حرارتی نیست. فعالیت تکثیر و پرورش میگو موجب افزایش میانگین شوری و افزایش دامنه pH کانال زهکش گردیده است.

دانلود اصل مقاله ( pdf ) در ادامه مطلب

ارزشیابی گزینه های توسعه در ارزیابی اثرات زیست محیطی به روش

ارزشیابی گزینه های توسعه در ارزیابی اثرات زیست محیطی

به روش ارزشیابی چند معیاره مکانمند

 رودگرمی پژمان ,خراسانی نعمت اله,منوری سیدمسعود,نوری جعفر

چکیده 

برای شناسایی گزینه برتر توسعه در ارزیابی اثرات زیست محیطی از روش های ارزشیابی گزینه ها به عنوان یک تصمیم گیرنده استفاده می شود. در این تحقیق از ارزشیابی چند معیاره مکانمند Spatial Multi Criteria (Evaluation: SMCE) برای ارزشیابی گزینه ها برای اولین بار استفاده شده است. این روش در سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت می گیرد و این سامانه را قادر به تصمیم گیری می سازد. ارزشیابی چند معیاره مکانمند بر اساس محدودیت سامانه های اطلاعات جغرافیایی برای تصمیم گیری ها تهیه شده است. در این تحقیق با استفاده از این روش و اقدامات صورت گرفته، سامانه اطلاعات جغرافیایی قادر به ارزشیابی گزینه های توسعه شده است. دو گزینه بر اساس طرح آمایش سرزمین منطقه و دیگری عدم اجرا مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج ارزشیابی، گزینه برتر اجرای توسعه بر اساس طرح آمایش سرزمین می باشد و با توجه به اثرات اکولوژیکی، اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی گزینه آمایش سرزمین انتخاب گردید. در روش به دست آمده می توان جمع بندی اثرات و وضعیت گزینه ها را در هر محیط به تفکیک بررسی کرد. با استفاده از این روش در ارزیابی اثرات زیست محیطی می توان به صورت تصویری میزان مطلوبیت یا عدم مطلوبیت هر نوع توسعه را بر محیط به صورت نقشه نشان داد. در روش حاصله در سامانه اطلاعات جغرافیایی محدودیتی در ارتباط با تعداد لایه ها وجود ندارد. گزینه های بسیاری قابل تهیه و ارزشیابی می باشد. این روش برای ارزشیابی گزینه های برنامه ریزی های کاربری سرزمین و توسعه منطقه ای مفید است.

منبع: علوم و تکنولوژی محیط زیست زمستان 1386

اصل و متن کامل مقاله به صورت  pdf  در ادامه مقاله در دسترس می یاشد .

برای آلودگی زیست محیطی طرحی جامع در حال تدوین است

قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه تمام نظرات سازمان حفاظت محیط زیست در طرح جامع کاهش آلودگی خاک لحاظ شده افزود: در حال حاضر این طرح مراحل نهایی را گذرانده و به زودی تصویب می‌شود.

علی محمد شاعری در گفت‌وگو با خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: کنترل منابع آلاینده،‌ حفظ حاصلخیزی خاک، جلوگیری از فرسایش و تصویب خاک، مدیریت مصرف نهاده‌های کشاورزی و تدوین استانداردها از قسمت‌های تشکیل دهنده‌ی این طرح است.

وی ادامه داد: همچنین حفظ ضوابط مربوط به آلاینده‌های خاک و افزایش بهره برداری از منابع خاک از دیگر جزئیات این طرح است و با طرح جامع منابع طبیعی ادغام شده و به زودی توسط کمیسیون کشاورزی مصوب می‌شود.

شاعری در خصوص سازمان‌های مجری این طرح اظهار کرد: سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و دیگر سازمان‌های دولتی که در فعالیت‌هایشان به نحوی به منابع طبیعی مربوط می‌شود اجرا کننده این طرح هستند.

ایسنا

به گفته وی با اجرای این طرح تا افق چشم‌انداز ، آلودگی خاک کشور 100 درصد کاهش یافته و کنترل می‌شود.

قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: کودها و سموم شیمیایی، نهاده‌های مضر سلامت خاک، پساب‌های صنعتی و کشاورزی و فاضلاب‌های شهری که آلوده کننده خاک هستند با اجرای این طرح شناسایی شده به کلی کنترل می شوند.

شاعری با بیان اینکه شعار سازمان حفاظت محیط زیست «خاک سالم، غذای سالم و انسان سالم است» افزود: اگر خاک یک کشور آلوده شود گیاهان و محصولات آن آلوده شده و با آلوده شدن گیاهان، انسان‌ها و هر موجوداتی که از آن استفاده می‌کنند دچار مشکل می‌شوند پس با خاک پاک، محصول پاک و انسان سالم خواهیم داشت.

موته زیستگاهی مهم تر از تصور_اصفهان_ایران

 
پناهگاه حیات وحـش موته، اصفهان-مرکزی                         



نام انگلیسی: Mooteh protected area نام فارسی : پناهگاه حیات وحـش موته
این منطقه بین عرضهای جغرافیایی ً20 و 33 تا ً55 و 33 شمالی و طولهای جغرافیایی ً30 و 50 تا ً10 و 51 شرقی به مرکزیت روستای موته در 270 کیلومتری جنوب تهران قرار دارد، به طوری که جاده اصفهان ـ تهران از شرق آن گذشته و شهر میمه در 45 کیلومتری جنوب غربی آن واقع است.

پناهگاه حیات وحش «موته» در استان اصفهان بین 55/33 الی 20/33 عرض شمالی و 45/50 الی 10/50 طول شرقی واقع شده است. مساحت پناهگاه در حدود 200879 هکتار است. 

پوشش گیاهی: قیچ,‌ بادام وحشی,‌ کاروان کش, درمنه,‌ تنگرس و‌ انواع گوناگون 

پستانداران : یوزپلنگ,‌ کل و بز, قوچ و میش,‌ آهو,‌ ‌پلنگ و‌‌ گرگ. 

در این منطقه انواع پرندگان و جوندگان نیز وجود دارد. 

بختگان
پناهگاه حیات وحش «بختگان» در استان فارس بین 15/53 الی 15/54 طول شرقی و 11/29 الی 51/29 عرض شمالی,‌ واقع شده است. مساحت آن در حدود 200404 هکتار است. 

پوشش گیاهی: انواع دیاتومه ها و جلبکها انواع گیاهان شورپسند گز و ‌نی و در مناطق خشکی ارس, ‌بنه,‌ تنگس, ‌قیچ, ‌بادام کوهی,‌ آویشن,‌ کاکوتی و باریجه. 

پستانداران: کل و بز, قوچ و میش, گربه وحشی,‌ گرگ, ‌پلنگ,‌‌ کفتار, ‌روباه,‌ شغال و در دشتها آهو. 

پرندگان: فلامینگو, ‌پلیکان, ‌انواع غازها,‌ مرغابیها,‌ حواصیلها, کشیمها, ‌درنا, لک لک,‌ کاکایی ها, پرستوهای دریایی,‌ ماهی خورکها,‌ هوبره, ‌‌بلدرچین,‌ کبک, ‌چلچله, ‌دارکوب پری شاهرخ و انواع گنجشک‎سانان, عقابها,‌ دال, ‌سنقرها,‌ بحری,‌ بالابان, ‌شاهین, لیل, ‌دلیجه.

تـاریـخـچـه:

پس از تشکیل کانون شکار ایران در سال 1343، محدوده‌ای با وسعت 343940 هکتار شامل دشتها، ارتفاعات و مراتع، واقع در حوزه استحفاظی استانهای اصفهان و مرکزی به عنوان منطقه حفاظت شده موته انتخاب و در سال 1346 با تشکیل سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، به تصویب شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید آن زمان رسید. در سالهای پس از پیروزی انقلاب، سازمان حفاظت محیط زیست تغییراتی در حد و حدود منطقه داد و در تاریخ 21/6/61 با مساحت حدود 220000 هکتار به منطقه حفاظت شده تبدیل گشت و سرانجام براساس مصوبه مورخ 7/12/69 شورای عالی محیط زیست با همین وسعت به پناهگاه حیات وحش ارتقای سطح یافت.

در هر پناهگاه حیات وحش، به منظور احیای وضعیت طبیعی این مناطق 25 درصد از مساحت آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان محدوده امن تعیین و اعلام می‌گردد. در این محدوده‌ها ورود و چرای دام اهلی ممنوع است، ضمناً ورود اشخاص و ایجاد هرگونه تأسیسات بدون اخذ مجوز رسمی از سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع خواهد بود. با توجه با توافقنامه‌ها و نقطه نظرات کارشناسی با رعایت مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مناطقی را در محلهای معروف به شور رباط ترک، شور آب باریک و سی کلفتی بدین منظور در نظر گرفته که جمعاً در حدود 37000 هکتار از کل اراضی پناهگاه بوده و قابل توسعه و افزایش تا سطح حدود 44000 هکتار می‌باشد.

توپوگرافی منطقه:
محدوده پناهگاه حیات و حش موته از دو بخش دشتی و کوهستانی تشکیل شده که بلندترین ارتفاع آن از سطح دریا در حدود 3000 متر و حداقل ارتفاع در این منطقه 1900 متر می‌باشد. ارتفاعات موته شامل دو رشته کوه است و فاصله بین این دو رشته کوهها را دشتهای جلگه‌ای و شوره‌زار تشکیل می‌دهد.

خصوصیات آب و هوایی:
این منطقه در تقسیمات آب و هوایی از آب و هوای نیمه بارانی و سرد تبعیت دارد. حداکثر بارندگی در سال 350 میلیمتر و بیشترین بارندگی در فصل زمستان و بهار می‌باشد. درجه حرارت متوسط در دشتهای این منطقه 4/39 درجه سانتیگراد در تابستان و در سردترین ماههای سال به 5/11 تا 5 درجه زیر صفر می‌رسد.

منابع آبی:

بیش از 250 منبع آبی اعم از چاه قدیمی، قنات و چشمه دائمی در موته وجود دارد که بیش از 150واحد از این منابع را چشمه‌ها تشکیل می‌دهد از قبیل: چشمه سنجده، دستار، بید، دربند، شور، آب باریک، چشمه‌نیا، قلعه‌سیاه، ریز آب، جاجرمی، قیقوجه، گزرتو، گل‌بیدک، رزبیده، دمه، سیکلفتی، مروارید و ... . برای تأمین آب مورد نیاز وحوش در مناطق امن اقدام به ساخت آبشخورهای دست ساز در نقاط حساس اکولوژیک گردیده که منابع آبی آن چشمه‌ها و چاههای قدیمی است، که آب به وسیله لوله یا نصب تلمبه بادی به آنها هدایت می‌شود.

حیات وحش جانوری:

این منطقه بهترین زیستگاه آهو در ایران است که برای رشد، تکثیر و جلوگیری از انقراض آهوها اختصاص یافته‌ است. شرایط مساعد زیستی برای این گونه پستاندار در دشتها و شوره‌زارهای منطقه توأم با حفاظت، ادامه زندگی را برای این حیوان زیبا هموار ساخته و به عنوان گونه جانوری شاخص منطقه از آن یاد می‌شود. وجود تپه ماهورها، تل‌ها و دشتهای کوهستانی در موته امکان زندگی را برای گونه قوچ و میش و صخره‌ها و ارتفاعات صعب العبور، زیستگاه خوبی را برای ادامه حیات کل و بز پدید آورده است.

انواع زیادی از گونه‌های پرندگان بومی و غیر بومی نیز در این منطقه وجود دارد از قبیل: کبک، تیهو، بلدرچین، هوبره و همچنین از خانواده‌های سار، کلاغ، سسک، دم جنبانک، عقاب، جغد، زنبورخوار، سهره و سارگپه نیز گونه‌هایی وجود دارد. در زمان مهاجرت، پرندگان مهاجر بسیاری در این منطقه خصوصاً اطراف رودخانه شور و گزستانها توقف نموده و در این منطقه استراحت کوتاهی می‌کنند.

از خزندگان و خانواده مارمولک‌ها می‌توان خانواده‌های جکو، آگاما و لاسرتا را نام برد. از مارهای سمی به مار جعفری، افعی، مار شاخ‌دار، از مارهای نیمه سمی به تیرمار، افعی پلنگی، یله مار و از مارهای غیر سمی به تــوله مـار، مار قیطانی، مارگرگی و کورمار می‌توان اشاره کرد.

پوشش گیاهی:

بر اساس اطلاعات موجود در منطقه موته تا کنون بیش از 300 گونه گیاهی مرتعی که ارزش علوفه‌ای، دارویی و صنعتی دارند شناسایی شده است. از نظر تیپ گیاهی قسمت اعظم پناهگاه حیات وحش موته مخصوصاً صافیها، تپه ماهورها و مناطق جلگه‌ای را جامعه درمنه و گون تشکیل می‌دهد که در فضای بین آنها گیاهان شور پسند و همچنین گیاهان خوش خوراک و دیگر نیز رویش دارند.

از درختان و درختچه‌های این منطقه می‌توان بادامک، بنه، تنگرس، قیچ، گز و انجیر را نام‌برد و از بوته‌های شاخص می‌توان به درمنه، جاز، انواع گون‌ها، فرفیون، کلاه میرحسن و ریش بز اشاره کرد.

مشکلات و تعارضهای موجود:

ـ وجود معادن در منطقه و تخریب‌های ناشی از فعالیت آنها.
ـ وجود جاده‌های اصلی بین شهری (جاده گلپایگان و جاده اصفهان ـ تهران) و جاده‌های روستایی در منطقه که موجب تردد وسایل نقلیه و اثرات منفی در آرامش وحوش می‌شود.

ـ تعلیف غیر مجاز دامها و واگذاری قسمتی از عرصه‌های طبیعی منطقه و تبدیل آن به اراضی کشاورزی از طریق هیئت واگذاری زمین و تحمیل آنها به منطقه.

ـ شکار غیر مجاز

تحقیقات:

درحال حاضر مطالعات طرح جامع پناهگاه حیات وحش موته در حال انجام است که نتایج آن به زودی در اختیار سازمان محیط زیست قرار خواهد گرفت.

موته زیستگاهی بسیار مهم برای آهوی ایرانی

پناهگاه حیات وحش موته با وسعتی 200 هزار هکتار در 110 کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان واقع است. این منطقه که سال 1346 به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد، سال 1369 به پناهگاه حیات‌وحش ارتقا یافت. پناهگاه حیات وحش موته به عنوان بهترین و اصلی‌ترین زیستگاه آهوی ایرانی. 

‏

موته از دو بخش دشتی و کوهستانی تشکیل شده است که بلندترین نقطه آن از سطح دریا 3000 متر ارتفاع دارد و حداقل ارتفاع این منطقه نیز 1900 متر است. ارتفاعات موته شامل دو رشته کوه است و فاصله بین این دو رشته کوه را دشت‌های جلگه‌ای و شوره‌زار فرا گرفته است.

این منطقه در تقسیمات آب و هوایی از آب و هوای نیمه بارانی و سرد تبعیت دارد و حداکثر بارندگی آن در سال 350 میلیمتر است و بیشترین بارندگی را در فصل زمستان و بهار دارد. درجه حرارت متوسط در دشت‌های این منطقه در تابستان 4/39 درجه سانتیگراد است و در سردترین ماه‌های سال نیز به 5/11 تا 5 درجه زیر صفر می‌رسد. 

250 منبع آب اعم از چاه قدیمی، قنات و چشمه دائمی در موته وجود دارد که 150 واحد آن را چشمه‌ها تشکیل می‌دهد و چشمه سنجده، دستار، بید، دربند، شور، آب باریک، چشمه‌نیا، قلعه‌سیاه، ریز آب، جاجرمی، قیقوجه، گزرتو، گل‌بیدک، رزبیده، دمه، سیکلفتی و مروارید از آن جمله است. برای تأمین آب مورد نیاز وحوش موته در مناطق امن اقدام به ساخت آبشخورهای دست‌ساز شده است که منابع آب آن چشمه‌ها و چاه‌های قدیمی است و آب به وسیله لوله یا نصب تلمبه بادی به آنها هدایت می‌شود. 

* حیات وحش موته 

موته بهترین زیستگاه آهو در ایران به شمار می‌آید که با توجه به این ویژگی برای رشد، تکثیر و جلوگیری از انقراض آهوها اختصاص یافته‌ است. شرایط مساعد زیستی برای این‌گونه جانوری در دشت‌ها و شوره‌زارهای منطقه موته توأم با حفاظت، ادامه زندگی را برای این جانور زیبا هموار ساخته است و از آهو به عنوان گونه جانوری شاخص منطقه یاد می‌شود. وجود تپه ماهورها، تل‌ها و دشت‌های کوهستانی در موته امکان زندگی را برای گونه قوچ و میش و صخره‌ها و ارتفاعات صعب العبور، زیستگاه خوبی را برای ادامه حیات کل و بز پدید آورده است. 

* آهوان‌ منطقه 

‌‏‎‏

آهوان‌ منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ موته‌ دو دسته‌اند‏‎‏ آهوان‌ بومی‌ همیشگی‌ که‌ در شوره‌زار و جلگه‌های‌ منطقه‌ زاد و ولدمی‌کنند‏‏‎‏. آهوان‌ مهاجر که‌ از اوایل‌ مهر‌ و حدود پایان‌ فصل‌ برداشت‌ محصولات کشاورزی‌ به‌ این‌ منطقه‌ می‌آیند‏‏‎‏. در بعضی‌ سالها، به‌ دلیل‌ بارش‌ برف‌ سنگین‌ و سرمای‌ شدید آهوان به‌ سمت‌‏‎‏ شهرها و روستا مهاجرت‌ می‌کنند که متأسفانه صید می‌شوند‏‏‎‏. 

‏

‏* قوچ‌ و میش 

‌‏‎‏

در منطقه موته قوچ‌ و میش نیز‌‌ دیده‌ می‌شود. میش‌های‌ ارمنی‌ از منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ اشترانکوه‌ در استان‌ لرستان‌ واردموته می‌شوند و قوچ‌ اصفهانی‌ از طریق‌ ارتفاعات‌ دهق‌ و علویجه‌ از پناهگاه‌های‌ قامشلو، هر‌ سال‌ از اوایل‌ پاییز به موته مهاجرت می‌کنند. علت‌ جدایی‌ این‌ دو قوچ‌ دشت‌ وسیعی‌ است‌ که‌ در وسط منطقه‌ قرار دارد بدین‌‏‎‏ ترتیب در ارتفاعات‌ شمالی‌ موته‌ بیشتر قوچ‌ها و میش‌ها از گونه‌ ارمنی‌ بوده‌ و در‏‏‎‏ ارتفاعات‌ جنوبی‌ بیشتر از زیرگونه‌ اصفهانی‌اند و به‌طور کلی‌ قوچ‌ و میش‌ و کل‌‏‎‏ و بز بهتر از آهو جمعیت‌ خود را در منطقه‌ء موته‌ حفظ کرده‌اند. 

‏‎‏

انواع بسیاری از گونه‌های پرندگان بومی و غیر بومی نیز در این منطقه زیست می‌کنند که شامل کبک، تیهو، بلدرچین، هوبره، سار، کلاغ، سسک، دم جنبانک، عقاب، جغد، زنبورخوار، سهره و سارگپه هستند. در فصل مهاجرت نیز پرندگان مهاجر بسیاری در این منطقه به‌ویژه اطراف رودخانه شور و گزستان‌ها فرود آمده و استراحت کوتاهی می‌کنند. 

از خزندگان و خانواده مارمولک‌ها که در منطقه موته دیده می‌شوند می‌توان جکو، آگاما و لاسرتا را نام برد. از مارهای سمی به مار جعفری، افعی و شاخدار، از مارهای نیمه سمی به تیرمار، افعی پلنگی و یله مار و از مارهای غیر سمی به تــوله مـار، قیطانی، گرگی و کورمار اشاره کرد. 

* پوشش گیاهی 

در منطقه موته تاکنون 300 گونه گیاهی مرتعی که ارزش علوفه‌ای، دارویی و صنعتی دارند، شناسایی شده است. از نظر تیپ گیاهی بخش بزرگی از پناهگاه حیات وحش موته به‌ویژه صافی‌ها، تپه ماهورها و مناطق جلگه‌ای را درمنه و گون تشکیل می‌دهد که در فضای بین آنها گیاهان شور پسند و گیاهان خوش خوراک نیز رویش دارند. 

از درختان و درختچه‌های این منطقه می‌توان بادامک، بنه، تنگرس، قیچ، گز و انجیر را نام‌برد و از بوته‌های شاخص به درمنه، جاز، انواع گون‌ها، فرفیون، کلاه میرحسن و ریش بز اشاره کرد. 

‏

‏* تخریب‌ منطقه 

‌‏‎‏

با توجه‌ به‌ این‌که‌ منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ موته‌ جزو مناطق‌ استپی‌ و نیمه‌ کویری‌ ایران‌‏‎‏ است‌ و داخل‌ و اطراف‌ آن‌ تعداد زیادی‌ روستا وجود دارد، چرای‌ بی‌رویه‌،‏‏ تعداد بسیار زیاد دام‌ نسبت‌ به‌ ظرفیت‌ منطقه‌، تخریب زیستگاه‌ها و تبدیل‌ آنها به‌‏‏‎‏ زمین‌های‌ کشاورزی‌، استخراج‌ و بهره‌برداری‌ از معادن‌ سنگ‌ و جاده‌ سازی‌ روند نابودی‌‏‏‎ ‎آن را تشدید می‌کند و اگر این روند تخریب پوشش‌ گیاهی‌ منطقه‌ ادامه یابد یقیناً بیشتر گونه‌های‌ گیاهی‌ و‏‏‎‏ جانوری‌ آن‌ نابود و منقرض‌ خواهد شد.‏‎‏  

‏

‏مرتضی جمشیدیان رئیس اداره حفاظت محیط زیست گلپایگان درباره این پناهگاه می‌گوید: پس از تشکیل کانون شکار ایران درسال 1343محدوده‌ای با وسعت 343 هزار و 940 هکتار درحوزه استحفاظی استان‌های اصفهان و مرکزی به عنوان منطقه حفاظت شده موته از توابع میمه انتخاب شد و در سال 1346به تصویب شورای عالی شکار بانی و نظارت بر صید رسید. تعارضات به وجود آمده درمنطقه سبب شد که درآخرین مصوبه عالی حفاظت محیط زیست مساحت آن تا سطح 220 هزار هکتار کاهش یابد ولی در سال 1369 باوسعت کنونی به پناهگاه حیات وحش ارتقای سطح یافت. 

‏

به گفته وی مدیریت این پناهگاه حیات وحش که در شمال غرب بزرگراه اصفهان - تهران حد فاصل بین میمه - دلیجان و دراراضی دو استان مرکزی و اصفهان حوزه شهرستان‌های شاهین شهر،میمه، گلپایگان، دلیجان و محلات قرار دارد، با اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان است. 

جمشیدیان علت نامگذاری این پناهگاه به نام موته را قرار گرفتن روستای موته در مرکز این منطقه اعلام می‌کند و می‌گوید: روستاهای زرکان،حسن رباط، لوشاب، یکه چاه، گلچشمه، آتشکوه، هستیجان و رباط‌ترک و شهرهای لایبید، گلشهر و نیمه ور داخل محدوده این پناه قرار دارند. 

وی یادآور می‌شود؛ منطقه امن این پناهگاه 40 هزار هکتار وسعت دارد که مناطق شور رباط ترک و قرقچی و آب باریک وسیلکفتی را شامل می‌شود. 

مهمترین ارتفاعات این منطقه شامل رشته کوه قلعه سیاه، سیاه تیر خشکدر و رشته کوه هستیجان در شمال غرب منطقه، رشته کوه‌های کنه نو و تخت‌احمد، ساریان پلنگی و شیخ احمد در شرق، رشته کوه هستکوه و لاچناردر جنوب و رشته کوه گزرتوو دمه در مرکز آن است و دشت‌های معروف را دشت شور رباط ترک، شورآب باریک، یوزمشک، عربو و دشت گلچشمه شامل می‌شود. 

‏

رئیس اداره حفاظت محیط زیست گلپایگان درباره شناسایی 478گونه گیاهی در این منطقه می‌گوید این گونه‌ها در قالب 240 جنس و 53 خانواده گیاهی قرار دارد و از مجموع گونه‌های گیاهی شناسایی شده 96 گونه دارای خواص دارویی و صنعتی است و گونه غالب منطقه گیاه درمنه است. 

به گفته وی 25 گونه جانور نیز در این پناهگاه شناسایی شده است که از بین آنها آهوی ایرانی گونه شاخص است که براساس آخرین سرشماری که اوایل دی پارسال انجام شد 4755 راس آهو، 4712 راس قوچ و میش و 1385 راس کل و بزوحشی در منطقه وجود دارد. از گوشتخواران منطقه می‌توان به گرگ، کفتار، گربه وحشی، روباه و شغال اشاره کرد واز پرندگان این منطقه تاکنون 88گونه متعلق به 58 جنس و 35خانواده شناسایی شده است که از جمله آنها می‌توان به انواع پرندگان نادرشکاری، کبک، تیهو، چکاوک، سنگ چشم، هوبره و سهره را نام برد. خزندگان این منطقه 25 گونه متعلق به 22 جنس و 10 خانواده هستند که از آن میان می‌توان به لاک‌پشت مهمیزدار غربی، بزمجه بیابانی، خرزی مزالینای دم دراز بیابانی، ارمیاس ایرانی، آگامای قفقازی، مار قیطانی، تیرمار بیابانی، مارجعفری، گزره مار اشاره کرد. 

جمشیدیان با اشاره به این‌که در منطقه محیط بانان به صورت مستمر در حال فعالیت و گشت‌زنی هستند، می‌افزاید: در قسمت‌های مختلف ساختمان‌های محیط‌بانی ساخته شده است که محیط‌بانی شهید حیدرجوادیان‌نژاد (قرقچی)، سرمحیط‌بانی شهید خدامراد نادرورکان، محیط‌بانی موته، محیط‌بانی شهید نیاز علی جمالی (آب باریک) و محیط‌بانی گلچشمه دارای خودرو، بی‌سیم و تجهیزات دیگری هستند. 

‏

پناهگاه حیات وحش موته با وجود این‌که یک منطقه حفاظت شده به شمار می‌آید اما مشکلاتی دارد که از جمله وجود معادن در منطقه و تخریب‌های ناشی از فعالیت آنها، وجود جاده‌های اصلی بین شهری (جاده گلپایگان و جاده اصفهان ـ تهران) و جاده‌های روستایی و تردد وسایل نقلیه در آنها تعلیف غیرمجاز دام‌ها و واگذاری قسمتی از عرصه‌های طبیعی منطقه و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی از سوی هیأت واگذاری زمین است.

انتخاب زیستگاه توسط آهوی ایرانی در پناهگاه حیات وحش موته

انتخاب زیستگاه توسط آهوی ایرانی در پناهگاه حیات وحش موته 

فاطمه حاضری  

 پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه صنعتی اصفهان 

استاد راهنما : جناب دکتر محمودی 

چکیده : 

نتخاب زیستگاه توسط گونه تهدید شده آهوی ایرانی در طول سه فصل تابستان، پاییز و زمستان در پناهگاه حیات وحش موته مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب زیستگاه در ارتباط با متغییرهای گیاهی و جوامع گیاهی با استفاده از شمارش گروههای سرگین در ترانسکتهای پاک شونده مطالعه شد. شمارش گروههای سرگین هر 45 روز یکبار صورت گرفت و تاثیر منابع آب و مزاحمت های انسان و چارپایان کنترل شد. انتخاب زیستگاه در فصول و جوامع گیاهی مختلف متفاوت بود. جامعه گیاهی شوره زار با تنوع بالای گیاهان مقاوم به شوری درتمام فصول بخصوص در فصل زمستان به بیشترین میزان و جامعه گیاهی درمنه-قیچ در تمام فصول به کمترین میزان مورد استفاده آهو قرار گرفت . مدل کمینه بدست آمده با استفاده از تحلیل رگرسیون تعدادی از متغییر های گیاهی را در هر فصل بدست داد که شامل تاثیر منفی گونه گیاهی گز در فصل پاییز و تاثیر مثبت همین گونه در استفاده از زیستگاه توسط آهو در فصل زمستان است که بدلیل خوشخوراکی بیشتر گز در فصل زمستان نسبت به سایر فصول می باشد.   این بررسی نشان داد که انتخاب زیستگاه توسط آهوی ایرانی در فصول مختلف تغییر می کند و جوامع گیاهی درمنه- علف شور و شوره زار به بیشترین میزان توسط آهوان مورد استفاده قرار گرفته اند.

واژه های کلیدی: آهوی ایرانی، پناهگاه حیات وحش موته، انتخاب زیستگاه، ترانسکت.