..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیست
..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیستنگاهی به قوانین زیست محیطی در ایران
این مقررات، گاهی جنبه فنی و تخصصی مربوط به رعایت استانداردها و دستورات زیست محیطی سازمانها و دستگاه¬های ذیربط را دارد و گاهی نیز مربوط به خسارت ناشی از فعالیت های ممنوعه علیه محیط زیست و نحوه جبران آن می باشد . برخی دیگر از مقررات نیز جنبه کیفری دارند و به نحوه تعقیب و مجازات مرتکبین جرائم و تخلفات زیست محیطی می پردازد.
تمامی این مقررات یک هدف مشترک دارند و آن پیشگیری و یا مقابله با آلودگی محیط زیست می¬باشد. کشورهای مختلف به منظور موفقیت هرچه بیشتر در جهت حمایت از محیط زیست و جلوگیری از انواع آلودگی ها و انهدام مظاهر محیط زیست، تلاش دارند با توجه به توسعه و پیشرفت صنعت و فناوری و اشکال جدید آلودگی و نیز تجربیاتی که در مراجع قانونی بدست می آورند، قوانین و مقررات مترقی و در عین حال موثر و مفید را تصویب و به مورد اجرا بگذارند . تحول و دگرگونی در قوانین زیست محیطی کشورها و اصلاح و تکمیل آن ها، به عنوان یکی از شاخص¬های پیشرفت کشورها در زمینه حمایت از محیط زیست تلقی می گردد.
کشور ما نیز به نوبه خود، علی رغم کاستی ها و اشکالات موجود در زمینه قوانین و مقررات زیست محیطی، در این مورد تلاش¬های قابل توجهی نموده و گامهای موثری برداشته است. به طور کلی قوانین و مقرراتی که در زمینه حفاظت محیط زیست وجود دارد به دو گروه شاخص محیط زیست طبیعی که شامل موضوعات مربوط به شکار و صید، مناطق چهارگانه، زیستگاه ها و گونه های گیاهی و جانوری ... می باشد و محیط زیست انسانی که بیشتر در خصوص مباحث مربوط به آلودگی ها و تخریب محیط زیست و لایه ازن خلاصه می گردد.
با یک نگاه اجمالی به قوانین و مقررات ایران به نظر می رسد مهمترین اشکالی که در این میان وجود دارد قدیمی بودن این قوانین می باشد چرا که جهان امروزی به سوی تغییر و تحول و صنعتی شدن پیش می رود و در این میان تحولات بسیار عظیمی در بخش صنعت و تکنولوژی اتفاق افتاده است که نیازمند روش ها و شیوه های نوینی جهت کاهش اثرات سوء آنها بر محیط زیست می باشد از طرفی دیگر افزایش روز به روز جمعیت باعث گردیده تا زمین قدرت خودپالایی خود را در برابر آلودگی های وارده از دست دهد در نتیجه نیازمند وضع قوانینی جدیدتر و متناسب با نوآوری و تحولات ایجاد شده باشد. در این میان نیاز به قوانین جدید زیست محیطی در بخشهای مربوط به آلودگی¬های اشعه، رادیو اکتیو، بو و... بیش از بیش احساس می گردد.
از سویی دیگر بسیاری از مجازات هایی که در قوانین در نظر گرفته شده اند قدیمی می¬باشند که با شرایط زمان وضع قانون، مناسب بوده است ولکین با توجه به رشد تورم و شرایط اقتصادی حاضر بسیارکم و ناچیز می باشد و از جنبه تادیبی کافی برای مجرمین بالاخص صاحبان واحدهای تولیدی آلاینده و یا افرادی که جهت تجارت گونه های نادر مبادرت به شکار می کنند با توجه به منفعت و سود حاصله از این کار قابل توجه نمی باشد، مانند مجازات نقدی که در مواد 11، 12 و 13 قانون شکار و صید در نظر گرفته شده است و یا مجازاتی که در ماده 29 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا برای کارخانجات و یا کارگاههای متخلف در نظر گرفته شده است.
با توجه به بررسی های صورت گرفته در قوانین زیست محیطی
ایران از بدو ایجاد تا چند سال قبل این نتیجه حاصل گردیده است که جهت گیری
خاصی در بخش محیط زیست طبیعی (بخش شکار و صید ) وجود داشته است، در حالیکه
امروزه معضلات و مسائل محیط زیست در دیگر حوزه های آن بسیار حادتر و
اساسی تر به نظر می رسد . امروزه آلودگی هوا، آب و آلودگیهای هسته¬ای و
شیمیایی به صورت جدی محیط زیست را به خطر انداخته است . برای این گرایش خاص
و جهت گیری زیست محیطی یک بعدی حداقل دو توجیه و علت را می توان ذکر نمود .
اول اینکه نخستین سازمانی که در کشور ما به عنوان متولی امر محیط زیست
بوده و فعالیت می کرد، کانون شکار و صید بود در این صورت طبیعی است که جهت
گیری¬های زیست محیطی نیز در این راستا باشد. دوم اینکه مسائل و معضلات نوین
مربوط به محیط زیست و چاره جویی در این زمینه در کشور ما با تاخیر زیاد
مطرح و شروع شده است. به مضاف اینکه وظایف و حوزه قلمرو و دامنه موضوعات
مربوط به محیط زیست به تدریج گسترش یافته است و حتی هنوز نیز در زمینه هایی
از قبیل انهدام جنگل¬ها و مراتع، آلودگی¬ها هسته ای و رادیواکتیو و ...
سازمان حفاظت محیط زیست، نقش محوری و اساسی ندارد.
برخی از آلودگی های
مهم محیط زیست از سوی اشخاص حقوقی یعنی کارخانجات و کارگاهها صورت می
پذیرد. نظری بر قوانین کیفری زیست محیطی نشان می¬دهد در این زمینه، چاره
اندیشی کافی صورت نگرفته است . رشد روزافزون صنعت و تکنولوژی و گسترش انواع
آلودگی¬های زیست محیطی از سوی واحدهای صنعتی و تجاری، ایجاب می¬نماید که
در این زمینه برنامه ریزی و سیاست مناسبی اتخاذ گردد در مورد مجازات حبس
مدیر یا مسئول یک واحد آلوده کننده، شاید مجازات موثر و مناسبی نباشد . چرا
که اولاً هدف اینگونه واحدها کسب درآمد و سود بیشتر می باشد و با حبس
نمودن مدیر یا مسئول آن، واحد مربوطه از هدف خود دور نمی¬افتند و ثانیاً با
ادامه کار واحد آلوده کننده، همچنان آلودگی محیط زیست ادامه یافته و ما را
به مقصود خویش نمی رساند. لذا به نظر می رسد در مورد اشخاص حقوقی آلوده
کننده محیط زیست، حتی المقدور باید از مجازاهای نقدی و تعطیلی موقت و یا
دائم واحد آلوده کننده، استفاده کرد و این در صورتی موثر خواهد بود که
میزان جزای نقدی زیاد باشد و یا مدت تعطیلی واحد، خسارت مالی زیادی به آن
وارد نماید در غیر اینصورت واحد آلوده کننده ممکن است پرداخت جزای نقدی را
ترجیح داده وهمچان به آلوده سازی محیط زیست ادامه دهد.
خوشبختانه با
نگاهی اجمالی بر وضعیت قوانین زیست محیط در ایران از ابتدا تا کنون گویای
این مسئله است که هم مسئولین و مراجع تصمیم¬گیر مملکتی و هم مردم توجه
بیشتری نسبت به این امر نشان داده بطوریکه قوانین مربوط به محیط زیست از
چند تبصره در قانون برنامه اول توسعه به چند ماده قانونی در برنامه سوم و
نهایتاً به یک فصل در برنامه چهارم و پنجم توسعه یافته است و امید است که
این وضعیت همچنان روند رو به رشدی را در پیش داشته باشد.
امیررضا سوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریز
آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور
وزارت جهادکشاورزی ـ وزارت نیروـ وزارت نفت ـ وزارت راه و ترابری
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ـ وزارت امورخارجه ـ وزارت کشور
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور ـ سازمان حفاظت محیطزیست
هیئت‌وزیران در جلسه مورخ 21/4/1388 بنا به پیشنهاد سازمان حفاظت محیطزیست و به‌استناد اصل یکصدوسی‌وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور» را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور
فصل اول ـ کلیات
ماده1ـ به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور و ایجاد زمینه همکاریهای منطقه‌ای، کارگروهی با مسئولیت معاون اول رییس جمهور و عضویت رؤسای سازمانهای حفاظت محیطزیست، مدیریت بحران کشور، هواشناسی کشور و جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و معاونین وزارتخانه‌های نیرو، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاون سلامت)، کشور (معاون امور عمرانی)، امور خارجه (معاون امور بین‌الملل) و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور تشکیل می‌شود و در اولین جلسه، آئین‌نامه داخلی خود را تصویب می‌نماید.
ماده2ـ تصمیم‌گیری درخصوص امور اجرایی موضوع‌های یادشده به کلیه اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه رییس جمهور و اختیارات هیئت‌وزیران در قوانین و مقررات مربوط، به وزیران دستگاههای عضو کارگروه تفویض می‌شود. همچنین اختیار اصلاح این تصویب‌نامه به وزیران عضو کارگروه تفویض می‌شود.
ماده3ـ تصمیمات و مصوبات اکثریت اعضا یا وزیران عضو کارگروه (حسب مورد) در حکم تصمیمات رییس جمهور و هیئت‌وزیران میباشد و با رعایت ماده (19) آیین‌نامه داخلی دولت قابل ابلاغ است.
فصل دوم ـ برنامه‌ها
الف ـ برنامه‌های کوتاه مدت
ماده4ـ در راستای تعیین کم و کیف پدیده گرد و غبار در استانهای جنوب و غرب کشور و شناسایی کانونهای شکل‌گیری اولیه آنها و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده، سازمانهای حفاظت محیطزیست و هواشناسی کشور مکلفند با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ظرف سه ماه طرح توسعه و تجهیز ایستگاههای پایش وضعیت‌جوی، سیسمتهای پیش آگاهی و کنترل هوای منطقه را به صورت مشترک تهیه و برای تصویب به کارگروه ارائه نمایند.
ماده5ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با هماهنگی سازمان هواشناسی کشور و استانداریهای مربوط مطابق زمان‌بندی‌هایی که کارگروه تعیین می‌نماید، نسبت به‌مالچ‌پاشی و سایر اقدامات مناسب در مناطق با پتانسیل فرسایش بادی بالا براساس نتایج طرح شناسایی کانونهای بحرانی بیابانزا اقدام نماید.
تبصره ـ وزارت نفت مکلف است ضمن تامین و تحویل رایگان مالچ مورد نیاز اجرای این ماده، برنامه‌ریزی لازم برای تولید و نگهداری این ماده در پالایشگاه منطقه را به‌عمل آورد. اعتبار مورد نیاز از محل اعتبارات مصوب مربوط با پیشنهاد معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور تامین خواهد شد.
ماده6 ـ استانداریهای مناطق تحت تأثیر به ویژه منطقه جنوب و غرب کشور موظفند در راستای اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی برای کسب آمادگی مواجهه با پدیده گرد و غبار، برنامه‌های آموزشی لازم را با همکاری ادارات هواشناسی، آموزش و پرورش، حفاظت محیطزیست، سازمان آب منطقه‌ای، دانشگاههای علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهیه و با همکاری موثر صدا و سیمای استان مربوط اجرا نمایند.
ماده7ـ سازمان جنگلها، و مراتع و آبخیزداری کشور جهت احداث فضای سبز مشجر در کانونهای بحران، طرح لازم را تهیه و با همکاری سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج با توجه به مواد (1) و (2) قانون اصلاح اختیارات سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج از محل اعتبارات مصوب مربوط و نیز اعتباراتی که از محل ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت با پیشنهاد وزارت کشور تصویب می‌شود اجرا نماید.
ماده8 ـ کارگروه وزیران موضوع ماده (2) با پیشنهاد وزارت کشور (سازمان مدیریت بحران کشور) اعتبار مورد نیاز برای مقابله با پدیده گرد و غبار را از محل اعتبارات ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی استانهای جنوب و غرب کشور شامل استانهای بوشهر، خوزستان، هرمزگان، ایلام و کرمانشاه) قرار خواهد داد تا مراکز درمانی مربوط حداکثر تا پایان سال 1388 در موارد زیر هزینه نموده و گزارش عملکرد خود را از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر سه ماه یکبار به کارگروه ارائه نمایند.
الف ـ توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش به‌وسایل مراقبتهای پزشکی لازم جهت پیشگیری و درمان افراد آسیب‌دیده در مناطق تحت تأثیر پدیده گرد و غبار.
ب ـ توسعه و تجهیز مراکز اورژانس در مناطق بحرانی گرد و غبار.
ماده9ـ وزارت نیرو موظف است حقابه تالابهای جنوب و غرب کشور که توسط کارگروه مشترک سازمان حفاظت محیطزیست و وزارت یادشده تعیین شده است را حفظ و همکاری لازم جهت حفاظت و احیای تالابهای یادشده را به‌عمل آورد و نتایج آن را به‌طور منظم به کارگروه ارائه نماید.
ب ـ برنامه‌های میان‌مدت
ماده10ـ شهرداریهای شهرهای واقع در استانهای جنوب و غرب کشور، موظفند برای اجرای طرح کمربند فضای سبز شهرهای مربوط ضمن رعایت ضوابط طرح جامع، نظر سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور را از جهت اولویت مکانی و نوع کاشت رعایت نمایند.
تبصره ـ حق استفاده از اراضی ملی و دولتی و منابع طبیعی واقع در کمربند سبز مزبور (به استثنای مناطق (4)گانه موضوع ماده (3) قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست و اراضی موضوع ماده (2) آیین‌نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیاء اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1359 ـ شورای انقلاب) با توجه به تبصره (5) ماده (69) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت به شهرداریهای مجری کمربند سبز موضوع این ماده براساس نقشه‌ای که به تایید کمیسیون مستندسازی و تعیین بهره‌بردار اموال غیرمنقول دستگاههای اجرایی می‌رسد واگذار می‌شود.
ماده11ـ وزارت نیرو موظف است به منظور کاهش صدمات وارده بر تاسیسات تصفیه آب شرب شهری ناشی از پدیده گرد و غبار در منطقه، کمربند سبز با اشکوب‌بندی مناسب با اهداف بادشکن را پیرامون تاسیسات مربوط احداث نماید.
ماده12ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است در راستای برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشور با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان هواشناسی کشور و سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج ظرف پنج سال، سالانه نسبت به احداث حداقل (600) کیلومترمربع نهالکاری به صورت اشکوب‌بندی شده و با استفاده از گونه‌های بومی سازگار به کم آبی را با اولویت مناطق آسیب‌پذیر از نظر زیست محیطی به شرح زیر در جنوب و غرب کشور به‌مورد اجرا گذارد:
1ـ کمربند فضای سبز کلیه فرودگاههای منطقه با رعایت حریم فرودگاهها.
2ـ حریم ایمنی (150) متری راه‌آهن و جاده‌های بین شهری.
3ـ حوضه‌های آبخیز سده‌های مورد بهره‌برداری.
4ـ کمربند سبز در نوار مرزی جنوب‌غربی.
5 ـ کانونهای بحرانی فرسایش بادی.
تبصره ـ استانداران موظفند پروژه‌های استانی موضوع این ماده را به عنوان پروژه‌های اولویت‌دار در کمیته برنامه‌ریزی استان جهت تصمیم‌گیری برای تامین اعتبار از محل اعتبارات طرحهای استانی مطرح نمایند تامین اعتبار برای پروژه‌های ملی با رعایت قوانین مربوط و به ترتیب مقرر در ماده (17) این آیین‌نامه در لوایح بودجه سالانه برای سیر مراحل تصویب منظور خواهد شد.
ماده13ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور موظف است یک ردیف بودجه‌ای مستقل را در لوایح بودجه کل کشور به منظور مطالعات مرتبط با گرد و غبار در کشور و منطقه توسط پژوهشکده اقلیم‌شناسی با هماهنگی سازمان حفاظت محیطزیست پیشنهاد نماید.
ج ـ برنامه‌های بلندمدت
ماده14ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است به منظور حفاظت از منابع خاک در معرض فرسایش بادی، طرح جامع مدیریت و احیاء مراتع استانهای جنوب و غرب کشور را ظرف یک سال تهیه و جهت اجرا و تامین بودجه لازم در برنامه پنجم توسعه به دولت ارائه نماید.
ماده15ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است طرح جامع مقابله با شنهای روان و فرسایش بادی در پهنه جنوب و غرب کشور را با همکاری سازمان حفاظت محیطزیست و با اولویت روشهای بیولوژیکی تهیه و در طول برنامه پنجم توسعه اجرا نماید.
ماده16ـ وزارت راه و ترابری مکلف است برنامه توسعه و تجهیز فرودگاههای جنوب و جنوب‌غرب کشور به تجهیزات و تاسیسات ناوبری و هواشناسی پیشرفته را جهت هدایت هر چه بهتر پروازهای مربوط در شرایط وقوع بحران گرد و غبار تهیه و اجرا نماید.
ماده17ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور مکلف است براساس گزارشهای توجیه فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی دستگاههای اجرایی، اعتبارات لازم برای تحقق برنامه‌های موضوع این آیین‌نامه را در لایحه بودجه سنواتی دستگاههای ذیربط پیش‌بینی نماید.
ماده18ـ به منظور انجام بررسیهای ابعاد برون‌مرزی این پدیده، و ایجاد زمینه همکاری منطقه‌ای تیم کارشناسی به انتخاب کارگروه موضوع ماده (1) تعیین تا با انجام اقدامات لازم توسط وزارت امور خارجه به کشورهای منطقه اعزام شوند و راهکارهای لازم را برای تصمیم‌گیری به کارگروه ارائه نمایند.
ماده19ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان مرجع ملی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در کشور مکلف است با همکاری سازمانهای حفاظت محیطزیست و هواشناسی کشور و وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه ظرف سه ماه، پیش‌نویس طرح همکاری چند جانبه کشورهای منطقه را با هدف پیشگیری و کنترل پدیده گرد و غبار منطقه تهیه و به تأیید کارگروه موضوع ماده (1) برساند.
رییس جمهور ـ محمود احمدی‌نژاد
با ابلاغ مصوبه هیئت وزیران
سه استان دیگر مشمول آیین نامه مقابله با پدیده گرد و غبار شدند
هیئت وزیران به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده هیئت وزیران در راستای مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور، استان های کردستان، لرستان و سیستان و بلوچستان را به استان های مورد نظر برای مقابله با پدیده گرد و غبار اضافه کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، هیئت وزیران به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور در راستای تعیین کم و کیف پدیده گرد و غبار در استانهای جنوب و غرب کشور و شناسایی کانونهای شکل‌گیری اولیه آنها و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده کارگروه مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) را تشکیل داده است.
بر این اساس ، کارگروه مذکور با مسئولیت معاون اول رئیس جمهور و عضویت رؤسای سازمان های حفاظت محیطزیست، مدیریت بحران کشور، هواشناسی کشور و جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و معاونین وزارتخانه‌های نیرو، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاون سلامت)، کشور (معاون امور عمرانی)، امور خارجه (معاون امور بین‌الملل) و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور تشکیل شده است .
بر اساس اصلاح ماده8 آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور، کارگروه با پیشنهاد وزارت کشور (سازمان مدیریت بحران کشور) اعتبار مورد نیاز برای مقابله با پدیده گرد و غبار را از محل اعتبارات ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی استانهای جنوب و غرب کشور شامل استان های کردستان ، لرستان و سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان، ایلام و کرمانشاه) قرار خواهد داد تا مراکز درمانی مربوط حداکثر تا پایان سال 1388 در موارد زیر هزینه کرده و گزارش عملکرد خود را از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر سه ماه یکبار به کارگروه ارائه کند.
این مصوبه از سوی محمد رضا رحیمی ، معاون اول رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.
آیین نامه اجرایی قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا
فصل اول – کلیات
ماده 1 - عبارات و اصطلاحاتی که در این آیین‌نامه به کار رفته است، به شرح زیر تعریف می‌شوند:
الف - قانون : قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 3/2/1374 مجلس شورای اسلامی
ب - سازمان : سازمان حفاظت محیط زیست
پ - مواد آلوده کننده هوا : هر نوع ماده گازی، بخار، مایع، جامد و یا مجموعه ترکیبی از آنها که در هوای آزاد پخش و باعث آلودگی هوا و یا موجب تشدید آلودگی آن شود و یا ایجاد بوهای نامطبوع نماید از قبیل دود، دوده، ذرات معلق، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت، منواکسیدکربن، اکسیدکننده‌ها، هیدروکربنها، اسیدها، آمونیاک و نظایر آن.
ث - آلوده کننده : هر شخص حقیقی که اداره یا تصدی منابع مولد آلودگی را خواه برای خود، خواه به نمایندگی از طرف شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر بر عهده داشته و یا شخصاً و به طرق مختلف عامل ایجاد آلودگی باشد.
ماده 2 - منابع آلوده کننده هوا غیر از کارخانه ها و کارگاههای موضوع آیین‌نامه اجرایی فصل سوم قانون به شرح زیر طبقه بندی می‌شوند:
الف - وسایل نقلیه موتوری: هر نوع وسیله ای که با موتورهای درونسوز حرکت می‌کند و برای حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت به کار انداختن منشأ ایجاد یک یا چند ماده آلوده کننده می‌گردد.
ب - منابع تجاری، خانگی و منابع متفرقه:
1 - منابع تجاری به محلهای مشخصی اطلاق می‌شود که برای انجام فعالیتهای مختلف تجاری و خدماتی و نگهداری و عرضه تولیدات و کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدون اینکه محدود به موارد زیر گردد، برحسب نوع فعالیت خدماتی و یا تجاری شامل گروههای زیر می‌گردد:
گروه اول - هتلها، مهمانخانه ها، رستورانها، شیرینی پزیها، نانواییها، گرمابه ها و امثال اینها.
گروه دوم - دامداریها، مرغداریهای صنعتی، کشتارگاهها، مؤسسات نگهداری حیوانات و امثال آن.
گروه سوم - بیمارستانها، مراکز درمانی و بهداشتی، آزمایشگاهها و امثال اینها.
2 - منابع خانگی، از قبیل منازل و واحدها و مجتمعهای مسکونی به مکانی اطلاق می‌شود که صرفاً جهت سکونت مورد استفاده واقع می‌شود.
3 - منابع متفرقه عبارتست از منابعی غیر از کارخانه ها، کارگاهها، وسایل نقلیه موتوری و منابع تجاری و خانگی و هر عملی که ایجاد آلودگی هوا نماید از قبیل آتش سوزی زباله ها و انباشتن مواد زاید و متعفن در هوای آزاد.
ماده 3 - سازمان موظف است نسبت به شناسایی و تعیین نوع و میزان مواد آلوده کننده هوا به طرق مقتضی از جمله اخذ اطلاعات، مدارک لازم و در صورت لزوم بازدید و بازرسی اقدام نماید.
تبصره - کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند آمار، اطلاعات و اسناد و مدارک مورد نیاز سازمان را که در جهت اجرای قانون و این آیین‌نامه درخواست می‌شود، در اختیار سازمان قرار دهند.
فصل دوم - وسایل نقلیه موتوری
ماده 4 - شرایط ایجاد مراکز معاینه وسایل نقلیه موتوری اعم از بنزینی، گازسوز و تجهیزات آن توسط سازمان با هماهنگی وزارتخانه های کشور و صنایع تنظیم و ابلاغ خواهد شد.
تبصره - سازمان مجاز است در جهت حصول اطمینان از روند مطلوب در اجرای ماده (5) قانون و عملکرد صحیح مراکز معاینه نسبت به اخذ آمار و اطلاعات هر یک از مراکز مزبور از طریق شهرداریهای ذیربط و انجام معاینات و آزمایشهای موردی از برخی وسایل نقلیه موتوری که توسط مراکز یاد شده مورد آزمایش قرار گرفته و گواهی زیست محیطی دریافت داشته اند، اقدام نماید.
ماده 5 - رانندگان وسایل نقلیه موتوری مکلفند بر چسب حاوی گواهینامه مخصوص را در محل مناسبی که توسط مراکز معاینه تعیین می‌شود، بر روی شیشه اتومبیل خود نصب نمایند.
ماده 6 - طبق زمان بندی مصوب شورای عالی ترافیک از تردد وسایل نقلیه موتوری که فاقد بر چسب موضوع ماده (5) باشند، در شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، تبریز، شیراز، اراک، اهواز و کرج توسط ماموران انتظامی (مأموران راهنمایی و رانندگی ) جلوگیری شده و رانندگان وسایل نقلیه مذکور مطابق ماده (28) قانون محکوم خواهند شد.
تبصره 1 - وسایل نقلیه مذکور تا هنگام رفع موجبات آلودگی و انجام معاینه فنی مجدد و دریافت گواهینامه ، اجازه تردد نخواهند داشت.
تبصره 2 - شمول مقررات این ماده به سایر شهرها بنا به تصویب شورای عالی محیط زیست خواهد بود.
تبصره 3 - از تردد موتورهای دو زمانه براساس زمان بندی که سازمان تعیین می‌کند در شهرهای یاد شده جلوگیری خواهد شد.
فصل سوم - منابع تجاری و متفرقه
ماده 7 - در اجرای ماده (7) قانون، دستورالعمل مربوط به مواقع اضطراری هوا توسط سازمان و سایر دستگاههای ذیربط تهیه و توسط وزارت کشور ابلاغ می‌شود.
ماده 8 - سازمان پس از شناسایی و طبقه بندی منابع تجاری، خانگی و منابع متفرقه، آن دسته از منابع مذکور را که آلودگی آنها بیش از حد مجاز میباشد، مشخص و مراتب را با تعیین نوع و میزان آلودگی به مسئولان و یا صاحبان منابع فوق الذکر اعلام خواهد کرد تا در مهلت معین و مناسبی که توسط سازمان تعیین می‌شود، نسبت به رفع آلودگی اقدام نمایند.
ماده 9 - بیمارستانها، درمانگاهها و مراکز بهداشتی و درمانی و سایر مراکز مجاز که به منظور امحای زباله های خود از روش سوزاندن استفاده می‌نماید، مکلفند از دستگاه زباله سوز مناسب که استانداردهای آلودگی هوا را رعایت نماید، استفاده کنند.
ماده 10 - سازمان مجاز است در اجرای ماده (23) قانون، در مناطقی که گاز شهری در دسترس میباشد، برای اشخاص حقیقی و حقوقی که با عدم استفاده از گاز موجبات آلودگی هوا را فراهم می‌سازند، اخطاریه صادر و مهلت مناسبی را جهت رفع آلودگی تعیین نماید.
حسن حبیبی - معاون اول رییس جمهور