ابزارهای مدیریت زیست محیطی

ابزارهای مدیریت زیست محیطی

 پیرامون وضعیت فعلی استفاده در ایران، بررسی خلاها و کاستی ها و طرح اقداماتِ بهبود وضعیت

مقدمه 

مدیریت در یک تعریف کوتاه عبارتست از مجموعه ای از اقدامات هدفمند، روشمند و نظام یافته و علمی برای هدایت درست و مناسب یک مجموعه جهت رسیدن به آرمان ها در کوتاه ترین زمان ممکن و با صرف کمترین منابع و کسب بهترین نتایج. این تعریف شامل شناخت و تعیین مأموریت، تبیین آرمان و اهداف، اشاعة استراتژی ها و خط مشی ها، برنامه ریزی و اولویت بندی، شناخت، برنامه ریزی استفادة بهینه و تخصیص منابع، مراقبت و کنترل، حل مسائل و مشکلات و بهبود مداوم می باشد. بنابراین مدیریت یک علم کاملاً مدون و شناخته شده و نیز یک فعالیت اجرایی پیگیر و مداوم است که نسبتاً وسیعترین و همه جانبه ترین مجموعه از فعالیت ها را در بر میگیرد. بسیاری از نظریه پردازانِ علم مدیریت، موفقیّت یک مجموعه را مرهون تعامل درست و عملکرد هماهنگ و سازگار سه عنصر اصلی:

1- مدیریت منابع انسانی

2- مدیریت زمان 
3- شناخت و بکارگیری بهینة ابزارهای مدیریتی می دانند.   

امروزه ابزارهای مدیریتی شناخته شده و مدوّن بسیاری در دنیا وجود دارند (در یک بررسی سیستماتیک 222 ابزار عمومی مدیریتی شناخته شده اند که استفاده یا عدم استفادة مناسب از بسیاری از آنها می تواند یک مجموعه را برنده یا بازنده کند و در بسیاری از موارد موفقیت یک مجموعه با تعداد ابزارهای مدیریتی مورد استفادة آن (و البته بدون تردید اثربخشی استفاه از ابزارها و نیز تعامل و هماهنگی کاربرد آنها) سنجیده می شود. رکن شناخت و استفاده از ابزارهای مدیریتی را می توان در چهار قدم زیر خلاصه کرد:

۱- شناخت ابزارهای مدیریتی مرتبط و درک کاربردها و منافع و مزایای آنها

۲- انتخاب و بکارگیری ابزارها در کلیة سطوح (تصمیم سازی، هدف گذاری، طرحریزی، برنامه ریزی، اجرا)

۳- نظم دهی و ترکیب بندی، ایجاد هماهنگی، انسجام و یکپارچه سازی و جهت دهی به استفاده از ابزارها

۴-  سنجش، پایش و مراقبت مداوم و بهبود مستمر کارایی و اثربخشی استفاده از ابزارهای مدیریتی مختلف.

با توجه به این مقدمة کوتاه، این نوشته (و سایر نوشته ها و مقالات سلسله وار آینده در این خصوص) قصد دارد به بررسی وضعیت مدیریت محیط زیست ایران از منظر کاربرد و استفادة ابزار های مدیریت زیست محیطی، در کلیة سطوح (کلان ـ خرد) و در کلیة بخش ها بپردازد. مهمترین فرض در این بررسی یکپارچه و منسجم بودن مجموعة مدیریت محیط زیست در یک کشور می باشد.   به این معنی که برای اثر بخش بودن مدیریت زیست محیطی در یک کشور لزوماً باید کلیة اقدامات مربوطه در ارتباط و تعامل کامل با یکدیگر و متوجه اهداف مشترک باشند. گروه ها و تیم های کاری نیز می بایست ارتباط و تعامل زیادی با هم داشته و بر اهدافی کاملاً مشخص و مشابه متعهد باشند.

بنابراین انتظار می رود در پایان این بررسی پاسخی نسبی به سؤال هایی نظیر سؤال های زیر ارائه گردد:

۱-وضعیت مدیریت محیط زیست ایران از نقطه نظر کاربرد و استفاده از ابزارهای مدیریت زیست محیطی

• در حال حاضراستفاده از چه ابزارهایی در مدیریت  زیست محیطی ایران رواج دارد؟

• آیا تا کنون اقدامی در جهت سنجش اثر بخشی و کارایی استفاده از این ابزار ها صورت گرفته است؟

• بطور کلّی و عمومی، کیفیت بکار گیری هر کدام از ابزارها چگونه ارزیابی می شود؟

• چه گروه هایی (سازمان ها؛ بخش های دولتی؛ شرکت های خصوصی؛ تشکل های غیر دولتی؛ مراکز دانشگاهی و غیره) متولّی استفاده از هرکدام از این ابزارها می باشند؟

• آیا اهداف زیست محیطی با شاخص هایی دقیق، مدوّن، زمان دار، قابل اندازه گیری، واقع بینانه و دست یافتنی تعریف شده و وجود دارند؟ گروه های ذینفع تا چه حد از نقش خود در تحقق این اهداف آگاهی دارند؟ توجه و تمرکز گروه ها تا چه حد معطوف اهداف مشابه و مشخص است؟

• تبادل اطلاعات بین گروه های مختلف کاری، چگونه ارزیابی می شود؟

• بطور کلّی تعامل، هماهنگی و انسجام در کاربرد ابزارهای مدیریت زیست محیطی تا چه حد محقق شده است؟

۲- بررسی، خلاء های ابزاری موجود و طرح اقداماتی برای کاهش این خلاء ها

• طور کلّی چه ابزارهایی در مدیریت محیط زیست در سطح جهان و به طور خاص در کشورهای توسعه یافته رواج دارند

• اولویت های معرّفی این ابزارها  به مجموعة مدیریت زیست محیطی در ایران

• ارتباط گروه های کاری مختلف با هرکدام از این ابزار ها (نقش ها و مسئولیت ها)

• چگونگی هدف گذاری، و تعریف شاخص برای آنها (ارائة چند نمونه)

• چهارچوب کلّی نحوة مراقبت و پایش و بهبود مداوم اثر بخشی و کارایی بکارگیری هرکدام از این ابزارها

• راهکارهایی برای تقویت تبادل اطلاعات و تعامل کلّی بکارگیری ابزارها

---