مقاله : بررسی نقش تثبیت بیولوژیک و اثرات مقاومت گونه های گز و گز شاهی

بررسی نقش تثبیت بیولوژیک و  اثرات مقاومت گونه های گز و گز شاهی

عظیم شیردلی
محمود شفاعی بجستان
هادی سیاسر

چکیده : یکی از راههای تثبیت سواحل رودخان ۀ سیستا ن استفاده از روش پوشش گیاهی می باشد نفوذ ریشه های گیاهان در درون خاک بر روی شیبهای خاکی همانند آرماتور در بتن باعث مسلح سازی خاک می گردد واین پدیده باعث افـزایش مقاومـت برشی وافزایش پا یداری شیبهای خاکی میشود با شناخت این فرایند و استفاده از گونه های مناسب ب ا شـرایط محیطـی و دارای ریشه های مقاوم ،تثبیت پایداری سواحل رودخانه ها را فراهم می کند . در این مطالعه ابتدا بازدیدهای صحرایی جهت شناسایی گونه های گیاهی بومی مناسب ،در تثبیت بیولوژیکی انجام گردید از آنجائیکه گونه های گـز وگـز شـاهی دشـت سیستان ،گونۀ غالب و بنام سر و سیستانی معروف است.
و همچنین مقاوم در شرایط خشک و مرطوب منطقه می باشد مـورد توجـه واقع شد . مطالعات انجام شده بر روی این دو گونه گیاهی بدو صورت انجام شـد اول در شـرایط آزمایـشگاهی مقاومـت ریشه های تهیه شده از این گونه ها در سواحل رودخانه مورد بررسی و مطالعه واقع گردید و سپس با اسـتفاده از دسـتگاه برش صحرایی با انجام برش افقی توده خاک در ابعاد 1×1×0/5 بررسی اثر افزایش مقاومت برشی خاک در شرایط وجود ریشه و عدم وجود ریشه انجام شد. نتایج اخذ شده از آزمایش مقاومت کششی نـشان داد کـه متوسـط حـدااکثرمقاومت کششی بترتیب، برای گز شاهی و گـز 34/2 و76 61/ مگاپاسـکال ومـدول الاستیـسیته ریـشه گـز شـاهی و گـز بترتیـب 935/4 و 900/58 مگاپاسکال می باشد. همچنین نتایج آزمایش برش در محل نشان داد که ریشۀ این درخـت قـادر اسـت میزان مقاومت برشی خاک را به اندازه 798/88 به ازاء یک واحد تغییر نسبت قابل توجهی افزایش دهد . از آنجائیکه درخت گز پا کوتاه و بصورت خودرو در منطقه قابل گسترش است و عمق ریشه آن گاهاً تا 20 متر مشاهده شد و در شرایط ترسالی و خشکسالی حفظ بقاء نموده است ، می توان از آن به عنوان یک گونۀ ماندگار بیولوژیکی در تثبیت سواحل رودخانه هیرمنـد استفاده نمود.

کلمات کلیدی:
تثبیت بیولوژیکی، وگز شاهی، سیستان، مقاومت کششی،مدول الاستیسیته، تثبیت سواحل

منبع : هفتمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه در سال ۱۳۸۵


در همین زمینه :

در ادامه مطلب :     معرفی گونه درختی گز     (Tamarix hispida گز)

 

قانون ملی شدن جنگل های کشور در بیست و هفتم دی ماه سال 1341 تصویب شد

ناحیه‌ای را که از درخت‌های انبوه پوشیده باشد، جنگل می‌نامند. با توجه به مفهوم و کارکرد جنگل، باید گفت که این نعمت خدادادی، دارای فواید بی‌شماری است. غذای شمار زیادی  از انسان‌ها، از جنگل‌ها تأمین می‌شود.

همچنین نوع کارکرد این پدیده در قالب عملیات فتوسنتز، باعث جذب گاز دی اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن می‌شود. جنگل هوا را معتدل می‌کند، میزان بارندگی را افزایش می‌دهد، از آسیب بادهای سخت می‌کاهد، هوای پیرامون خود را پاک و آن را برای تنفس مناسب می‌سازد. از گرمای پیرامون خود می‌کاهد، از فرسایش خاک جلوگیری می‌کند و به دلیل ایجاد پیوستگی میان ذرات خاک، در حفظ این عنصر طبیعی تأثیرات مثبتی به جا می‌گذارد. 
بقیه در ادامه مطلب

برای مشاهده قوانین ملی شدن جنگل شدن جنگل های کشور+قوانین، مواد و تبصره ها به ادامه مطلب مراجعه نمائید .

مدیریت جنگل و تلفیق جنگل ها با در نظر گرفتن ملاحضات زیست محیطی

مدیریت جنگل و تلفیق جنگل ها با در نظر گرفتن ملاحضات زیست محیطی

چکیده :

جنگلهای بی نظیر کشور ما با پنج رویشگاه خزری (هیرکانی)، زاگرسی، ایران تورانی، ارسبارانی و خلیج عمانی نیاز به حفاظت و توسعه دارد. این امر محقق نمی شود مگر با در نظر گرفتن شرایط زیست محیطی و جوامع انسانی حاکم بر آنها. جنگل یکی از منابع طبیعی مهم کشور به شمار می آیند و می توان از آن به مثابه زیربنای توسعه اقتصادی و اجتماعی یاد کرد. متاسفانه تخریب این منابع در سالهای اخیر با سرعت بیشتری به روند خود ادامه می‌دهد. شیوه معیشت جنگل نشینان و دامداران مهمترین عامل تخریب جنگل محسوب می‌شود. هدف از تهیه این نوشتار بررسی عوامل موثر بر مشارکت روستاییان و مردم محلی در حفاظت و توسعه جنگلهای کشورمان است. برنامه جنگلداری اجتماعی در گروه هایی مانند : جنگلداری زراعی – جنگلداری اجتماعی – جنگلداری توسعه ای و آگرو فارستری طبقه بندی شده است. جنگلداری اجتماعی به عنوان رهیافت جایگزین در جهت پاسخ به شکست برنامه های مدیریت صنعتی جنگل در سال 1985 میلادی توسط سازمان خوار و بار کشاورزی (فائو) با هدف ایجاد همزیستی و آشتی بین جنگل نشینان و جنگلبانان برای کاهش تخریب جنگل معرفی گردید. تشکیل تعاونی ها با نظارت و حمایت دولت می تواند انگیزه مردم روستایی را در حفاظت از جنگلها و ایجاد اشتغال بیشتر نماید. پیشنهاد می شود در مناطقی که به سوخت نیاز است ایستگاههای سوحت رسانی دایر شود. بایستی برنامه ها و طرحها از انطباق بیشتری با نیازهای روستاییان همراه باشد. با توجه به تاثیر محافظان افتخاری بر حفاظت از عرصه های جنگلی که مستلزم نظارت دولت نیز می باشد، این افراد بیشتر بکار گرفته شوند. امکان بازدید بیشتر روستاییان جنگل نشین از طرحهای جنگلداری اجتماعی موفق به همراه کلاسهای آموزشی ترویجی گام موثری بر توسعه جنگلهاست. پیشنهاد می شود از روشهای تلفیقی جنگل با کشاورزی (Agroforestry) موفق در سایر کشورها نظیر Intercropping (کاشت درختان میان محصولات زراعی)،  Alley cropping (کاشت درخت به عنوان دیوار سبز و پرچین مزارع)  و روشهای تلفیقی جنگل با سایر بخشها همچونAgrosilvopastural (تلفیق جنگل، مرتع و کشاورزی)، Sylvopastutal  (تلفیق جنگل و مرتع)، Enthoforestry  (تلفیق جنگل با صنعت حشره داری) و غیره بهره بیشتری برده شود.

 کلمات کلیدی:  جنگلداری اجتماعی، اگروفارستری، ترویج، جنگل.

تقسیم بندی جنگل های کشور بر مبنای مناطق اکولوژیکی

تقسیم بندی جنگل های کشور بر مبنای مناطق اکولوژیکی

و

نواحی رویشی ایران

تفاوت زیاد دو عرض جغرافیایی شمال و جنوب کشور و وجود دشت‌ها، ارتفاعات و اقلیم‌های متفاوت سیمای بسیار متنوعی به سرزمین پهناور ایران بخشیده به گونه‌ای که نواحی رویشی و گونه‌های گیاهی بسیار زیادی در آن مستقر شده‌اند.

5 منطقه اکولوژیکی ایران به اختصار در ذیل معرفی شده‌است.

منطقه اکولوژیکی ارسباران

جنگل‌های این منطقه که جزو جنگل‌های نیمه مرطوب کشور هستند، در استان آذربایجان‌شرقی و شمال غرب استان اردبیل واقع شده اند. مساحت جنگل‌های این منطقه اکولوژیکی 174838 هکتار است. جنگل‌های ارسباران به خاطر گونه‌های گیاهی نادر و منحصر به فرد و تنوع زیستی بالا از سال 1976 از سوی یونسکو به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌سپهر (بیوسفر) حمایت می‌شود. تنوع گونه‌های گیاهی از اختصاصات ویژه این ناحیه رویشی است؛ آنچنانکه بیش از 775 گونه گیاهی فقط در منطقه حفاظت‌شده شناسایی شده که 55 گونه آن برای اولین بار از ایران گزارش شده است. بسیاری از گونه‌های جنگلی ناحیه رویشی هیرکانی در این ناحیه وجود دارد. با این وجود گونه‌های اصلی آن ناحیه مانند راش و توسکا در ارسباران رشد نیافته است. این امر موجب شده تا در تقسیم‌بندی‌ها این ناحیه از ناحیه رویشی هیرکانی جدا شود. گونه های اصلی ناحیه ارسباران بلوط سیاه، بلوط سفید، ممرز، سرخدار و افرا می‌باشد.

منطقه اکولوژیکی هیرکانی یا خزری

منطقه اکولوژیکی هیرکانی همچون نوار سبزی، حاشیه جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته کوه البرز را می‌پوشاند. مساحت جنگل‌های این منطقه که از آستارا در استان گیلان تا گلیداغی در استان گلستان را در بر می‌گیرد 2086371 هکتار است. این منطقه اکولوژیکی به خاطر حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد، گونه‌های گیاهی زیادی را در خود جای داده به نحویکه بیش از 80 گونه درختی پهن برگ، 4 گونه سوزنی برگ و 50 گونه درختچه‌ای تاکنون در آن شناسائی شده که غالباً از تیپ‌های راش، ممرز، بلوط بلندمازو، افرا، توسکا و آمیخته تشکیل شده است. جنگل‌های این منطقه به صورت نسلی دست‌نخورده و سالم، کمربندی از درختان خزان‌کننده دوران سوم زمین‌شناسی را تشکیل می‌دهند. این جنگل‌ها که از آن به نام‌های جنگل‌های مرطوب و یا خزری یاد می‌شود دارای ارزش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی بالایی می‌باشد که در زمره میراث طبیعی جهانی محسوب می گردد.

منطقه اکولوژیکی ایران تورانی

مساحت جنگل‌های منطقه اکولوژیکی ایران تورانی که قسمت اعظم فلات مرکزی ایران را در برگرفته 4666941 هکتار است. این منطقه بر اساس شرایط توپوگرافی و ارتفاع به دو منطقه کوهستانی با آب و هوای سرد و منطقه جلگه‌ای با آب و هوای بیابانی و گرم و خشک تقسیم می‌شود. هر چند که شرایط جوی منطقه موجب پراکندگی و فاصله زیاد درختان شده اما بدلیل وسعت زیاد دارای گونه‌های گیاهی متنوع می‌باشد به نحویکه 69 درصد فلور ایران در این ناحیه قرار گرفته است.

گونه‌های اصلی منطقه کوهستانی بنه، بادام و ارس و گونه‌های اصلی منطقه جلگه‌‌ای گز، تاغ، قیچ و اسکنبیل می‌باشد.

منطقه اکولوژیکی خلیج فارس- عمانی

مساحت جنگل‌های منطقه اکولوژیکی خلیج فارس- عمانی که بخشی از جنوب غرب و تمام سواحل جنوبی را در بر می‌گیرد، 2039963 هکتار است. به دلیل تفاوت اکولوژیکی، رویش‌های اصلی این ناحیه به دو قلمرو خلیج فارس و دریای عمان تقسیم می‌شود. در قلمرو خلیج فارس که از قصر شیرین تا حوالی مرز استان‌های بوشهر و هرمزگان امتداد یافته، گونه‌های گیاهی کنار، کهورک و پده رویش‌های اصلی را تشکیل می‌دهند. در قلمرو دریای عمان نیز که بخشی از استان ‌هرمزگان تا سیستان و بلوچستان (مرز ایران و پاکستان) را در بر می‌گیرد، گونه‌های کهور ایرانی و انواع آکاسیا رویش‌های اصلی‌هستند. چش یا کرت که از چوب آن در صنعت لنج‌سازی استفاده می‌شود به صورت پراکنده در این قلمرو رویش دارد. جنگل‌های ماندابی یا مانگروها نیز که متشکل از دو گونه حرا و چندل است در این ناحیه گسترش دارند. رویشگاه جنگل‌های مانگرو در فاصله جزر و مد دریاها قرار دارد.

منطقه اکولوژیکی زاگرس

برخی منابع قدمت جنگل‌های بلوط زاگرس را 5500 سال ذکر کرده‌اند. ایجاد و گسترش جنگل در این ناحیه به خاطر بارندگی‌های ناشی از استقرار سیستم مدیترانه‌ای و دریای سیاه بوده و از ناحیه سردشت آذربایجان‌غربی تا فیروزآباد فارس امتداد دارد. مساحت این منطقه اکولوژیکی 5440494 هکتار است. یکی از معیارهای تعیین مرز این ناحیه گونه گیاهی غالب آن، بلوط ایرانی است. اما سایر گونه‌های اصلی این ناحیه رویشی بنه، بادام، کیکم و گلابی وحشی است. دو کارکرد مهم جنگل‌های بلوط زاگرس حفاظت آب و خاک هستند که با توجه به غالب بودن آب و هوای خشک و نیمه‌خشک در کشور از اهمیتی انکارنشدنی برخوردارند؛ آنچنانکه هر نوع سرمایه­ گذاری حفاظتی و احیایی را توجیه­ پذیر نشان می‌دهد. جنگل‌های زاگرس با توجه به زادآوری محدود و پایین، جزو جنگل‌های حفاظتی و حمایتی قرار می‌گیرد.

منبع: سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری

تیپ پوشش جنگلی و روش های ارزیابی توان اکولوژیکی محیط زیست

تیپ پوشش جنگلی و روش های ارزیابی توان اکولوژیکی محیط زیست

وبلاگ محیط سبز

این متن دارای فایل pdf  می باشد که جهت دانلود در ادامه مطلب آورده شده است .

تیپ پوشش جنگلی

 یک واحد گیاهی است که بر اساس گونه های چیره ای که واحدهای شکل زمین یا واحدهای لاند سیستم را می پوشانند انتخاب می شود.

Plant Formation: واحد گیاهی است با اندازه متوسط که بر اساس ساختار گیاهی انتخاب می شود مانند جنگل بسته و جنگل باز. این روش در استرالیا به کار می رود.

Forest land type      : یک زیستگاه ویژه است که بر اساس توان پوشش جنگلی حال حاضر آن انتخاب می شود.

تصاویر جنگل

 

ببر می آورند و ابر می بارورند

ببر می آورند و ابر می بارورند

ابتدا: می گوید بدون گزافه ها بشریت از یاس و یکنواختی نابود می شد. البته بعید است رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از جهت تعلق خاطر به این گفته آناتول فرانس چنان وعده های بعیدی را در سفر هفته جاری شان به ارومیه بر زبان آورده باشند.

ایشان اشاره کرده است سازمان متبوعش همچنان برنامه احیای نسل ببر مازندران و شیر ایرانی را در دست پیگیری دارد و از جمله قرار است به زودی شمار تازه ای ببر و کارشناس روسی در تداوم همین پروژه به ایران بیایند. طرفه تر طرح شان برای احیای نجات جانوران در معرض نابودی جزایر دریاچه ارومیه است: قرار است برای تامین آب شیرین این جزایر ابرهایی که از فراز آنها می گذرند بارور شوند. البته سخنانی امیدبخش است. به شرط آنکه شما هم گمان کنید ببر مازندران یعنی هر ببری که در مازندران به دنیا بیاید ولو آنکه والدین آن ببر سیبریایی باشند و ابرها هم تانکرهای عظیم حمل آبند که هر جایی می شود آنها را پارک کرده و محموله آبشان را خالی کرد. بعد: قطعا به واسطه تداوم خشکیدگی و واپس نشینی دریاچه ارومیه، شمال غرب ایران در حال نزدیک شدن به بحرانی ترین شرایط زیست محیطی تاریخ این پهنه از فلات ایران است. به واقع این گستره عظیم قدم به قدم دارد به مغاک نمکبادهای ویرانگر حاصل از خشک شدن دریاچه ارومیه نزدیک می شود. شماری از کارشناسان جغرافیای طبیعی اعتقاد دارند که حتی شاید برای نجات این دریاچه دیر شده باشد و به فرض (محال) برچیدن چند ده سد پیرامون و رهاسازی همه حقابه طبیعی آن هم دیگر نمی تواند دریاچه ارومیه را به وضعیت سابق برگرداند. در چنین شرایطی، هیچ نشانی از نگرانی در حرفهای معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دیده نمی شود. با آذربایجانیان از خط و خال زیبای ببر مازندران سخن گفته و زلالی آبی که از باروری ابرها به دست می آید. ایشان هیچ اشاره نکرده است به اعتراض آمیخته به استهزاء کارشناسان به مرحله پیشین طرح احیای ببر مازندران با این مضمون که اولا این طرح نشدنی است و دوما به فرض اجرا هم عبارت است از تکثیر باغ وحشی (یعنی غیر طبیعی) ببر سیبری در یکی از نقاط ایران. و اگر بنا بر اجرای اینجور طرح های باغ وحشی باشد چرا فقط احیای ببر مازندران؟ می توان از تکثیر نسل کرگدن سیستان و کانگوروی ایلام و زرافه سمنان و فیل قزوین هم سخن به میان آورد. از سوی دیگر، جزایر دریاچه ارومیه مساحت های بسیار کوچکی دارند و قاعدتا آب گرانبهای حاصل از باروری ابرها اگر فقط در آبشخورهای محدود این جزیره ها ببارد به صرفه خواهد بود وگرنه روانه شوراب دریاچه خواهد شد. اما مگر می شود ابرها را واداشت همچون تک تیراندازان ماهر دقیق و درست وقت باریدن آن آبشخورهای محدود را هدف بگیرند؟ در کجای دنیا باروری مصنوعی ابرها به پروژه ای ارزان و به صرفه برای آبیاری علفزارها و رفع تشنگی وحوش تبدیل شده است؟ سرانجام: شاید این یک دوره خاص از تاریخ ایران باشد: هر گزافه ای را بی بیم هیچ گزندی از نیوشندگان می توان بر زبان آورد. مهم نیست که فرسایش خاک زاگرس را فرو می بلعد و خشکیدن دریاچه ارومیه آذربایجان و احتمالا کردستان را و بیابانزایی اصفهان و یزد و کرمان و سمنان و خراسان را و جنگل زدایی گیلان و مازندران و گلستان را. به خوان خیال تکثیر فیل قزوین و کرگدن سیستان و تزویج ابرهای ولنگار و رهگذر فراخوانده شده ایم. در این خیال غوطه ور بمانیم و یاس به دل راه ندهیم. دکتر ناصر کرمی ایرن

جنگل های حرا و جاذبه های آن

جنگلهای حرا گونه ای از درختان مانگرو هستند که به دلیل ویژگی منحصر به فردشان در مناطق خاصی میرویند. اینگونه نادر گیاهی در ایران در برخی مناطق حاشیه خلیج فارس از جمله خلیج نایبندان در بوشهر و حاشیه شمال غربی قشم میروید. درختان مانگرو را دانشمندان گیاه شناس اروپایی به احترام و یاد ابوعلی سینا، فیلسوف و دانشمند ایرانی که در مورد علم گیاه شناسی تحقیقات زیادی دارد Avicienia نام نهادند. سازمان یونسکو جنگل های حرای جزیره قشم را در فهرست ذخایر زیست جهان به ثبت رسانده است. جنگل های حرا محل مناسبی در زمستان برای پرندگان مهاجر است. سالانه بیش از یکصد گونه پرنده آبزی و کنار آبزی در این منطقه دیده میشود. انواع کاکاییها، پرستوهای دریایی، فلامینگوهای سرخ پر، حواصیل های سفید و خاکستری از انواع پرندگان مهاجر هستند که با جمعیتی چند صدتایی و گاه چند هزارتایی به این مکان مهاجرت میکنند. درختان جنگل حرا به نعمت وجود جزر و مدهای دریا رشد یافته و تکثیر میشوند. به این ترتیب که هر 6 ساعت یکبار هنگام جزر که آب دریا پایین میرود ریشههای این درختان از آب بیرون آمده و اکسیژن مورد نیازشان را از هوا میگیرند و دوباره در زمان مد که آب دریا بالا میآید به زیر آب میروند. گاهی در زمان مد، آب دریا چنان بالا می آید که تنها میتوان سرشاخه های درختان حرا را دید. درختان جنگل حرا رشد خود را با آب شور دریا تطبیق دادهاند. درختان این جنگل در اواخر تیر و اواسط مرداد گل میدهند و بعد به میوه ای شبیه بادام تبدیل میشوند. این میوهها پس از مدتی جوانه میزنند و به داخل آب میافتند و در خاکهای ساحلی ریشه دوانده و نمو میکنند. هر درخت حرا خود به منزله خزانه تولید درختان دیگر است. میوه و برگ درختان حرا نیز به عنوان داروی گیاهی مورد استفاده قرار میگیرد، همچنین ریشه درختان حرا به منزله سدی طبیعی عمل میکند و از فرسایش و ویرانی تاسیسات ساحلی توسط امواج و طوفانهای دریایی محافظت میکنند. متأسفانه توسعه ناپایدار، دامن مانگروها را نیز گرفته و این جنگل های منحصر به فرد هم قربانی پروژه های عمرانی بدون ارزیابی زیست محیطی شده اند.

آتش سوری در بخش جنگل و مرتع 80 درصد کاهش داست !!

کاهش 80 درصدی آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها 

مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به کاهش 80 درصدی موارد آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌های چهار محال و بختیاری گفت: منابع طبیعی یکی از حوزه‌های تأثیرگذار در زندگی و معیشت مردم و توسعه‌ی استان است.

دکتر «عطاء‌الله ابراهیمی» در نشست خبری با اصحاب رسانه و مطبوعات استان افزود: هفته‌ی منابع طبیعی می‌تواند فرصت مناسبی برای رساندن پیام و بیان اهداف سازمان باشد و امید می‌رود با اقداماتی در این هفته بتوان گام موثری در رشد و پویایی این میراث طبیعی برداشت.

وی با بیان این‌که افراد زیادی از مواهب و برکات منابع طبیعی منتفع هستند و این امر لزوم پرداختن هر چه بهتر به این مقوله را می‌طلبد، خاطرنشان کرد: شعار امسال هفته‌ی منابع طبیعی «منابع طبیعی، سرمایه ملی» است که به درستی بیان‌کننده اهداف سازمان است.

مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به آمادگی کامل منابع طبیعی در اجرای هر چه بهتر برنامه‌های هفته‌ی منابع طبیعی گفت: روزهای هفته‌ی منابع طبیعی را با توجه به عواملی چون لزوم پژوهش و اقدامات کارشناسانه، استفاده از پتانسیل‌های مردمی و بهره‌جویی از آموزه‌های دینی نامگذاری کرده‌اند.

ابراهیمی با نقد فعالیت‌های پراکنده‌ی سال‌های گذشته در حوزه‌ی منابع طبیعی گفت: جامع‌نگری و پرهیز از اقدامات پراکنده در حوزه‌های آبخیز می‌تواند جرقه‌ای برای هم‌گرایی و حل ریشه‌ای مشکلات این حوزه باشد.

وی راه‌اندازی سیستم پاسخگویی دیجیتال به استعلامات را از اقدامات شاخص و منحصربه فرد انجام شده در سازمان منابع طبیعی استان دانست و افزود: سیستم GPS مخصوص منابع طبیعی با همکاری دانشگاه در استان تهیه و راه‌اندازی شده است که این سیستم برای نخستین بار و تنها در این استان اجرایی شده است.

مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری کشف و انهدام 317 کوره ذغال، تشکیل 448 مورد پرونده در خصوص مقابله با چرای غیرمجاز، 171 مورد بازداشت وسایل نقلیه قاچاق بر، وصول بالغ بر 2100 مورد اخبار و گزارشات صحیح مردمی و کشف بالغ بر 18.5 تن ذغال قاچاق را از اقدامات شاخص حوزه‌ی حفاظت سازمان منابع طبیعی استان دانست و خاطرنشان کرد: خوشبختانه با توجه به مشارکت زیاد مردم استان آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگل‌ها بیش از 80 درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.

ابراهیمی با تأکید بر لزوم اقدامات کارشناسانه دقیق در خصوص انتقال میان حوزه ای آب یادآور شد: در صورت اجرا شدن طرح‌های فاقد مطالعات زیست محیطی در حوزه‌ی انتقال آب، شاهد لطمات جبران‌ناپذیری به منابع ملی در استان خواهیم بود.

تعریف جنگل و ارزش اکولوژیکی جنگلها

جنگل در سرزمین کهن ایران

در ادبیات سرزمین ما ، سرو کاشمر شهرت بسیار دارد و مردم معتقد بودند که زرتشت پیامبر آن را با دست خود کاشته است. در بسیاری از متون کهن راجع به این سرو مطالب فراوان نگاشته شده، از جمله در تاریخ بیهقی و معجم‌البلدان از علاقه ایرانیان به سرو کهن کاشمر سخنان بسیاری به میان آمده است. ابوریحان بیرونی هر یک از برج های شمسی را منتسب به درختان معینی دانسته، مثل حمل (فروردین) ، هرکشتی که آب نیاید و آنکه تخم ندارد، ثور (اردیبهشت) ، درختان بلند و میوه‌های شیرین.

جنگل چیست؟

جنگل به مجموعه درختانی اطلاق می‌شود که قطعه‌ای از زمین را اشغال کرده باشد و دانشمندان علم جنگلبانی صفات و خصوصیات بارزی برای جنگل قائل هستند تا بتوان آنها را از سایر نباتات موجود و مورد استفاده بشر در روی زمین تمیز داد. سه بعد عمده صفات مشخصه جنگل عبارتند از:

• زیست شناسی: از نظر زیست شناسی باید گفت که جنگل به مانند یک اجتماع نباتی است که در تحت عوامل محیط متعادل یا کم و پیش ثابتی قرار دارد.
• اقتصادی: چوب که از محصولات اصلی جنگل است، وقتی درخت قطع شود، برخلاف املاک زراعی ، بهره و سرمایه یکدفعه بدست می‌آید. برای اینکه مقدار چوبی را که صد ساله در جنگل تولید می‌شود بتوان به حال ثابت نگهداشت، بی‌آنکه در آن کاهشی روی دهد، نظم اقتصادی باید به مرحله اجرا درآید و فقط در جنگلهایی که طبق اصول منظمی بهره برداری می‌شود، می‌توان از سرمایه ، بهره سالیانه بدست آورد.
• قضایی: چون جنگل خود بخود تشکیل یافته و بدون دخالت بشر تولید مثل کرده و به زندگی خود ادامه می‌دهد، مالکیت خصوصی در آن مصداق پیدا نمی‌کند و جزء ثروت عمومی هر کشوری به شمار می‌رود.

تلاش زاییده نیاز است

احتیاج عمده درخت به نور است و آب و خوراک ، شاخه‌های زیرین درخت که مانند شاخه‌های فوقانی آن در معرض تابش آفتاب نیستند، تلاش بیشتری کرده و از شاخه‌های بالاتر تجاوز می‌کنند و خود را به آفتاب می‌رسانند، به همین دلیل شاخه‌های پایین‌تر روشن‌تر بوده و تاج درختان شکل مخروطی یا کروی به خود می‌گیرند. حال دو عدد بذر درخت را در نظر بگیرید که مجاور هم در یک موقع به زمین افتاده و شروع به روئیدن کنند، اگر این دو بذر هر دو از یک درخت بوده و نیروی آنها یکسان باشد، روئیدن آنها بهم برخورد می‌کند و بر یکدیگر سایه می‌اندازد و ناچار هر یک خود را به سمتی که نور کافی دریافت کنند، متوجه می‌سازد.

تاثیرات جنگل

اثر جنگل در آب و هوا

جنگل هوا را معتدل می‌کند، بر بارندگی می‌افزاید، از آسیب بادهای سخت می‌کاهد، هوای پیرامون خود را پاک و آن را برای تنفس مناسب می‌کند. جنگل از گرمای پیرامون خود می‌کاهد، زیرا اولا درخت برای تبخیر آب خود نیاز به حرارت دارد که آن را از هوای پیرامون خود می‌گیرد، دوم اینکه برگها و شاخه‌های درختان ، خاک جنگل را در برابر تابش مستقیم خورشید پناه می‌دهد و آن را سردتر نگه می‌دارد.

اثر جنگل در بارندگی

جنگل از گرمای هوای پیرامون خود می‌کاهد و چون هر چند هوا سردتر شود، کمتر می‌تواند بخار آب را در خود نگه دارد، بنابراین هوای پیرامون جنگل زودتر اشباع می‌شود. جنگل مانند کوهستان مانعی در مقابل ابرها بوجود می‌آورد و باعث افزایش بارندگی می‌شود، بدین ترتیب هرگاه جریان هوایی که در آن بخار آب موجود باشد، در نزدیکی سطح زمین با جنگلی مصادف شود، به ارتفاعات بالاتر صعود می‌کند و سپس بطور ناگهانی منبسط شده، سرد شده و در نتیجه اشباع می‌شود و می‌بارد.

اثر جنگل در جلوگیری از زیان بادهای سخت

بادهای سخت چون به جنگل برخورد می‌کند، ناتوان شده و از تندی و نیروی آنها کاسته می‌شود.

اثر جنگل در حفظ خاکها

جنگل به دلایل زیر از فرسایش خاک یعنی شسته شدن خاک بویژه در دامنه‌های تند جلوگیری می‌کند:

• سرعت جریان آب در سطح خاک جنگل کمتر است.
• چون مقدار آبی که در خاک جنگل نفوذ می‌کند بیشتر است، پس مقدار آبی که در سطح خاک جریان می‌یابد، کمتر است.
• ریشه‌های درختان ، بوته‌ها و گیاهان کوچک بویژه ریشه‌های سطحی ، ذرات خاک را به یکدیگر پیوستگی داده و از لغزش آنها جلوگیری می‌کند.

اثر جنگل از لحاظ زیبایی مناظر

اثر جنگل از لحاظ زیبایی مناظر بر هیچکس پوشیده نیست. مقایسه کوهستانهای خرم شمال ایران با بیابانها و کوههای خشک جنوب البرز ارزش جنگل را آشکار می‌سازد

جنگل های ایران

مقدمه

تفاوت آب و هوا و اختلاف درجه گرما در نقاط مختلف کشور ، انتشار درختان جنگلی و تقسیمات جغرافیایی ویژه گیاهی را سبب شده است. در شمال ایران جنگلهای انبوه و مرطوب پایگاه ویژه خود را بوجود آورده‌اند. آب و هوای مناطق شمالی کشور تقریبا مشابه آب و هوای نواحی اطراف دریای مدیترانه می‌باشد. بخشهای شرقی و غربی کشور ، حوزه پخش جنگلهای خشک و تنک و سواحل جنوبی ایران که جزء نواحی گرمسیری و حاره محسوب می‌شود، دارای جنگلهای تنک از گونه درختان نواحی گرمسیری است و با جنگلهای سایر نقاط کشور کاملا متمایز می‌باشد.


جنلگهای شمال

از کوههای ارسباران و آستارا شروع شده و به جنگلهای خشک مشرق منتهی می‌شود. این جنگلها دامنه شمالی سلسله جبال البرز را می‌پوشانند. آستارا که مبدا جنگلهای مرز محسوب می‌شود. دارای آب و هوای خیلی مرطوب و معتدل می‌باشد. مقدار بارندگی در این منطقه در سال به یک متر بالغ می‌شود. آب و هوای نقاطی که دور از دریای شمال واقع هستند از قبیل کوهستانهای آذربایجان و نواحی شرقی گرگان دارای آب و هوای خشک‌تری است.

پخش و انتشار درختان جنگلی نیز به علت اختلاف آب و هوای و اختلاف بارندگی سالیانه ، در نواحی مختلف متغیر می‌باشد. درختان جنگلی نیز در صورت تغییر ارتفاع نقاط تغییر می‌یابد. درختانی که در نقاط ساحلی آستارا و تالش وجود دارند در سواحل مازندران وسایر نقاط و کرانه‌های دریای شمال دیده نمی‌شوند. از درختان جنگلهای شمال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

راش: این درخت بیشتر در نقاط کوهستانی دیده می‌شود و چوب آنها در مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سرخدار: بیشتر در ارتفاعات متوسط جنگلهای شمال دیده می‌شود. چوب سرخدار سخت و سنگین و دارای الیاف یکنواخت و رشد آن نامنظم است و نسبت به آفات گیاهی بادوام است.

بلند مازو: از سایر گونه ها فراوان‌تر است. چوب درختان جوان سخت‌تر از درختان مسن است.

کلهو (Diosperos): در کلیه جنگلهای مرطوب شمال وجود دارد.

آزاد: این درخت صنعتی در تمام جنگلهای شمال وجود دارد.

توسکا: در ایران دارای دو گونه ییلاقی و قشلاقی است. نوع ییلاقی این درخت در بیشترین نقاط جنگلهای شمال وجود دارد.

نمدار (زیرفون): پایگاه انتشار این درخت در جنگلهای شمال از آستارا تا مینودشت است.

جنگلهای نواحی خشک و استپی

ترکیب درختان نواحی خشک و استپی با ترکیب درختان نقاط مرطوب متفاوت است. بعضی از درختان در حد فاصل جنگل و استپ واقع شده‌اند و بعضی نیز تا مرز فوقانی و خاتمه جنگل بالا می‌روند.

جنگلهای جنوب ایران و گرمسیری

درختان جنگلی این نواحی اغلب با محیط سازش نموده و منظره خاصی را به خود گرفته‌اند. برخی از آنها مانند افوربیا فاقد برگ هستند و بعضی دارای برگهای گوشتی هستند. بعضی دیگر دارای ساختمان داخلی مشخص هستند مثلا برگ خرزهره دارای فرورفتگی‌های ویژه با کرکهای فراوان است که از تبخیر آب گیاه جلوگیری می‌کند.

درختچه‌های کویر

ساختمان درختچه‌های اطراف کویر نیز از لحاظ آب و هوا و جنس خاک با رستنی‌های سایر نقاط متفاوت و متمایز هستند مانند اسکنبیل که اغلب آنها یا فاقد برگ هستند و یا دارای برگهای گوشتی هستند.

درختان جنگلی میوه

فندق ، به ، کنار ، عناب ، انار ، سیب ، گلابی ، گوجه ، آلبالو ، انجیر ، انگور ، پسته ، بادام ، زرشک ، تمشک و ... از جمله این درختان هستند.


جنگلهای پسته

در میان درختان جنگلی میوه دار جنگلهای ایران ، جنگلهای پسته چه از لحاظ وسعت پایگاه و حوزه چخش و چه از لحاظ اقتصادی ، از اهمیت خاصی برخوردار هستند. در جنگلهای خراسان ، بلوچستان ، فارس ، لرستان و کرمان درختانی از خانواده پسته وجود دارند که به نام بنه یا پسته وحشی خوانده می‌شوند. جنگل پسته خواجه کلات یکی از خالص‌ترین و بزرگترین جنگلهای پسته طبیعی ایران است. این جنگل در خط مرزی ایران و شوروی سابق در شمال خراسان و غرب سرخس و جنوب دشت قره قوم قرار دارد.

مراحل فرآیند جنگلکاری در اداره منابع طبیعی

سلامت محیط زیست در گرو حفظ جنگلها

نابودی جنگل ها که پوشش های ارزشمند محیط زیست هستند و اکثراً ناشی از تجارت غیرقانونی چوب، افزایش استفاده از ساخت و سازهای بی رویه ساختمانی و جاده ای است باعث تشدید بحران گرم شدن زمین، انقراض گونه های مختلف گیاهی و جانوری شده است.

---

قطع بی رویه درختان در آسیا از ۶سال قبل تاکنون باعث از بین رفتن ۲۰درصد از جنگل های دنیا شد که در مقایسه با دامداری که زمانی اولین عامل نابودی جنگل ها بود رشد چشمگیری داشته است. دامداری هم اکنون باعث از بین رفتن ۵درصد از جنگل های دنیا می شود.

ادامه مقاله در ادامه مطلب ....