حفظ امنیت زیست محیطی، اولویت ثانویه تأمین امنیت در جنگ

 اخرین دهه قرن بیستم و دهه آغازین قرن بیست و یکم، بدون شک دنیا شاهد جنگهای کوچک و بزرگی بوده که اثرات ناخوشایندی را بر زندگی بشری بجا گذاشته است. تلفات انسانی، آسیبهای جسمانی ناشی از مواد منفجره و شیمیایی، آوارگی، فقر و بیکاری مهمترین اثرات قابل لمس جنگ است که ملتهای درگیر، آن را به خوبی درک کرده اند. در این میان لطمه به محیط زیست و منابع طبیعی موضوعی است که بعلت اینکه ، اثراتش در زمان بحران، قابل درک نیست، تاحدودی نادیده گرفته می شود. لذا در پی تأثیر جبران ناپذیر جنگهای دهه آخر قرن بیستم بر محیط زیست، مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سال 2001 برآن شد تا ششم نوامبر مصادف با 15 آبان ماه هر سال را باعنوان "روز بین المللی منع بهره برداری از محیط زیست در جنگ و نزاعهای مسلحانه" نامگذاری نماید.
 اسیب به محیط زیست در زمان درگیریهای مسلحانه، نه تنها در زمان جنگ بلکه تا مدتها پس از آن، نسلها را شاهد تاثیرات منفی بر اکوسیستم ها و منابع طبیعی می نماید.میدانهای مین، در نقاط بحرانی و درگیر جنگ جهان، تا مدتها پس از اتمام جنگ بعلت حضور مردم بومی و آغاز زندگی در آن منطقه، نه تنها جان انسانها، بلکه دامهایی که در این مناطق چرا می کردند را تلف می نماید.

 استفاده از طبیعت و دستکاری آن به منظور استقرار پادگان و تجهیزات نظامی قبل، حین و پس از جنگ و توجه نیروهای درگیر تنها به تأمین منافع آنی انسانی، تخریب سیستمهای اطلاعات جغرافیایی و تجهیزات مستقر در پاسگاههای محیط بانی، آسیب به شبکه های آبرسانی و فاضلاب شهری و روستایی و درنهایت محیط زیست انسانی، سوء استفاده فرصت جویان شکارچی در غارت منابع و حیات وحش و ترفیع تجارت خود، شخم خاک و ایجاد خندق و سنگر و تخریب زیستگاه جانوران، جذب مواد سمی منتشر شده در خاک و نشت آن به آب ، عدم مدیریت تخلیه زباله های نظامی، کاهش پوشش گیاهی، مرگ میکرو ارگانیسمهای موجود درخاک و تأثیر بر کشاورزی، تأثیر تجهیزات سنگین و تانکهای جنگی بر اکوسیستمهای خاکی و آبی، افزایش تلفات حیوانی ناشی از بین رفتن زیستگاهها، منابع غذایی، آسیب به پوشش گیاهی و مرگ از شایعترین اثرات منفی جنگ بر مناطق و منابع طبیعی است.

         

در میان بی رحمی، مرگ و محرومیت جنگ، شاید محیط زیست قربانی جزئی به نظر رسد، اما به منظور داشتن شالوده قوی اجتماعی و امنیت اقتصادی، تغییر نگرش نسبت به راههای حفظ امنیت، ضروری و اساسی است.

ادامه مطلب ......

 نگ نه تنها نابودی زندگی و معیشتی مردم را در پی دارد بلکه خسارات عظیمی در زیست بومهای جنگلی، خشکی و آبی، تنوع زیستی ، منابع آبی و دیگر منابع را درپی دارد. آلودگی آب، خاک و هوای ناشی از اشتعال و یا نشت صدها چاه نفت در جریان جنگ تحمیلی عراق و جنگ خلیج، مردم منطقه را بسیار متضرر نمود و تنوع زیستی ساحلی ، دریایی و خشکی و هزاران پرنده آبزی، زیستگاههای حرا و صخره های مرجانی را بیش از حد، از این لکه های نفتی ، متأثر نمود.

 نها در دهه آخر قرن بیستم ، 118 درگیری مسلحانه در جهان رخ داده که 6 میلیون نفر آواره داشته و مردم و محیط زیست را دچار عواقب سوء خود کرده است. این اثرات معمولا تنها داخل مرزها نبوده و اثرات آن کشورهای همسایه را نیز متأثر می کند. مهاجرت، افزایش بیماریهای واگیر، خشکسالی در پی مدیریت ناصحیح آب را میتوان از جمله اثرات فرامرزی درگیریهای افغانستان به استانهای شرقی کشورمان است.

 عمولا به دلیل وجود بحران سیاسی و اجتماعی در منطقه درگیر جنگ و همچنین نیاز به تأمین نیازهای فوری انسانی مانند موادغذایی و دارویی، سرپناه و امنیت برای شهروندان آواره، دولتها مجبورند تا بر تأمین این فوریتها تمرکز نموده و به ناچار حفاظت از محیط زیست و مدیریت پایدار منابع را در اولویتهای پایینی قرار داده و مدیریت زیست محیطی به شدت دچار اختلال گردد. لاجرم اگر سازمانهای غیر دولتی و بین المللی برای کمک به اکوسیستمهای طبیعی و محیط زیست داوطلبانه نشتابند و چاره ای برای مدیریت مدبرانه بحران زیست محیطی اندیشیده نشود، تلفات گونه ای و محیطی به شدت بالا رفته و احیای آن کاری بس دشوار می گردد.

 لبته اثرات جنگ را از پنجره ای دیگر نیز میتوان به نظاره نشست تا آثار مثبت آن خودنمایی کند، گاهی بروز جنگ، برای وضع سیاست های جدید زیست محیطی، قوانین حفاظتی و تعیین مرجع مشخص برای هدایت برنامه های زیست محیطی (تأسیس وزارت محیط زیست افغانستان) فرصت مغتنمی خواهد شد تا در نهایت رشد قابل ملاحظه وضعیت محیط زیست امکان پذیر گردد.

 مشارکت سازمانهای داوطلب و غیردولتی، آموزش زیست محیطی نیروهای نظامی در زمان صلح، مدیریت صحیح مناطق حفاظت شده و عدم تداخل این محیط ها با فعالیتهای میدانهای نظامی، مدیریت زباله های نظامی، ارزیابی پس از جنگ مناطق تحت تأثیر ، تعهد به قوانین بین المللی، کمک بشردوستانه زیست محیطی به همسایگان درگیر جنگ و تعامل بین سازمان حفاظت محیط زیست و نیروهای مسلح، از مهمترین راهکارهای مقابله با بحران زیست محیطی ناشی از جنگ است که می تواند کمک شایانی به حفظ منابع طبیعی نماید.

 

منبع : برگرفته از گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد و کارگاه آموزشی 2007سازمان ملل در تایلند