مقابله با بیابان‌زایی با تأکید بر توانایی مناطق بیابانی

(مطالعة موردی: استان اصفهان)

علیرضا ذاکر اصفهانی

چکیده :

دانستن درباره بیابان‌های ایران از آن حیث اهمیت دارد که شرایط جغرافیایی و اقلیمی بیابان خود به خود، هیچ‌گاه رو به گسترش نبوده و نیست. آنچه بیابان‌ها را گسترش می‌دهد رابطه‌ای است که از نظر طبیعی مناطق بیابانی با محیط پیرامون خود دارند. تخریب منابع آب و خاک و بویژه پوشش گیاهی در مناطق کمربندی بیابان‌های ایران، شرایطی را فراهم آورده که بیابان زایی و گسترش آنها را در حاشیه بیابان‌ها سبب شده و تشدید می‌کند. از این روی این بخش تحت تاثیر دگرگونی‌های اجتماعی و اقتصادی حداقل یک قرن اخیر به سوی وضعیتی بحرانی پیش رفته و روز به روز به وسعت آن افزوده می‌شود. این تحقیق به روش اسنادی و با تحلیل داده‌های موجود در بوم‌های بیابانی استان اصفهان با هدف معرفی پدیده بیابان زایی در این استان و راهکارهای مقابله با آن با استفاده از قابلیت‌های موجود این مناطق همچنین معرفی استعدادها و توانائی‌های قابل بهره‌برداری این مناطق از جمله اکوجهانگردی، و ژئوجهانگردی و جهانگردی ورزشی انجام گرفته است. نتیجه این‌که اگرچه شرایط شکنندة اکولوژیک مناطق بیابانی را باید به عنوان یک واقعیت پذیرفت، اما صرف نظر از این واقعیت از لحاظ طبیعی و همچنین از جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی جلوه‌های خاصی را نظیر تنوع شرایط اقلیمی، اجتماعات عشایری، روستایی، اشکال متنوع زندگی کوچ نشینی و یکجا نشینی و گوناگونی فرهنگی به وجود آورده است که می‌توان با مدیریت سرزمین علاوه بر ایجاد بستر توسعه پایدار از این منابع به نحو مطلوب استفاده کرد.

کلیدواژگان : اصفهان؛ بیابان زایی؛ بوم؛ قابلیت

منبع : نشریه محیط شناسی، دوره 38، شماره 3 (3(63) محیط شناسی)، پاییز 1391، صفحه 155-164

دانلود فایل pdf متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

ارزیابی شدت بیابان زایی با معیار فرسایش بادی در منطقه زهک سیستان

ارزیابی شدت بیابان زایی با معیار فرسایش بادی

با استفاده از مدلهای FAO-UNEP و MICD

در منطقه زهک سیستان

احمد پهلوانروی (دانشکده منابع طبیعی زابل)

علیرضا مقدم نیا

زهره هاشمی

محمد رضا جوادی

عباس میری

چکیده :

به منظور ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در داخل و خارج کشور انجام شده که منجر به ارائه مدل های منطقه ا فراوانی شده است. به منظور ارزیابی وضعیت فعلی شدت بیابان زایی محدوده ای با وسعت 88350 هکتار در منطقه زهک سیستان در نظر گرفته شد. در این تحقیق ابتدا بر اساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، عکس هوایی و بازدیدهای صحرایی، منطقه مورد مطالعه به 11 رخساره تفکیک گردید که هر رخساره ژئومورفولوژی به عنوان واحد اصلی ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی مورد توجه قرار گرفت. با توجه به تجزیه تحلیل و تلفیق دو روش FAO-UNEP و MICD که از مطرح ترین مدلهای بیابان زایی در خارج و داخل کشور محسوب می شوند، تلاش گردید تا شاخصهای موثر مبتنی بر فرسایش بادی بر اساس نوع کاربری اراضی شناسایی و مناسبترین آنها انتخاب شوند و در قالب یک مدل منطقه ای ارزیابی بیابان زایی و با توجه به ارزش عددی هر یک از شاخصها در هر واحد کاری و سپس در کل منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. در نهایت وضعیت فعلی شدت بیابان زایی منطقه با تاکید بر معیار فرسایش بادی در چهار کلاس ناچیز و کم، متوسط، شدید و بسیار شدید برآورد گردید. نتایج بدست آمده از این تحقیق، نشانگر آن است که عرصه مورد مطالعه از نظر شدت بیابان زایی در حدود 734.33 هکتار (0.9 درصد) در کلاس متوسط (II)، حدود 61473.38 هکتار (73.6 درصد) در کلاس شدید (III) و حدود 21310.22 هکتار (25.51 درصد) در کلاس بسیار شدید (IV) قرار دارند. همچنین متوسط وزنی ارزش کمی (DS) در کل منطقه 25.52 برآورد گردید که بیانگر وجود کلاس شدت بیابان زایی شدید در کل منطقه می باشد.

کلید واژه: مدل بیابان زایی، شدت بیابان زایی، روش FAO-UNEP و MICD، فرسایش بادی، منطقه زهک، سیستان  

 منبع : نشریه تحقیقات مرتع و بیابان ایران زمستان 1391; 19(4 (پیاپی 49)):639-624.