هوبَره

به هوبره به دلیل شیوه ‌ی عجیب دفاعی‌اش در برابر پرندگان شکارچی، «پرنده‌ی بمب‌انداز» نام داده‌اند. این پرنده‌ی کمی بزرگ‌جثه، ترجیح می‌دهد به جای پرواز کردن، بدود یا روی زمین راه برود.

خانواده: هوبره‌ییان (Otididae)

جمعیت:
جمعیت این پرنده نامشخص است. اما از گونه‌های حمایت شده به‌شمار می‌رود که پراکنش و جمعیت کمی دارد.

پراکنش:
در خاور نزدیک، جنوب فلسطین و بیابان‌های سوریه، عراق، جنوب ارمنستان تا مکران و افغانستان، جزایر شرقی، قناری، شمال آفریقا، عربستان، ترکستان روسیه و در شرق تا مغولستان پراکنش دارد. در پاییز و زمستان در اکثر مناطق بیابانی و نیمه بیابانی ایران دیده می‌شود. تاکنون تخم‌گذاری آن‌ها در استان‌های تهران، کرمان، یزد، شیراز، خراسان رضوی و سمنان نیز گزارش شده است.

زیست‌گاه:
هوبره‌ها در دشت‌ها، تپه‌ماهورها، ریگ‌زارها، بیابان‌ها و نواحی کویری با بوته‌های پراکنده زندگی می‌کنند.

اندازه:
طول بدن هوبره 60 سانتی‌متر و طول دو بال آن 150 سانتی‌متر است. 

ریخت‌شناسی:
هوبره بدنی به رنگ قهوه‌ای خاکی و روشن دارد. دسته‌ای پر سفیدرنگ روی پیشانی آن دیده می‌شود و پرهای سیاه و سفید بلندی از دو طرف گردن آویزان است. چشمان این پرنده زرد و درشت است و انتهای شاه‌پرهای سیاه آن در هنگام پرواز دیده می‌شود. با‌ل‌های هوبره باریک و مستطیل شکل است.

رژیم غذایی:
هوبره از مواد گیاهی، حشره و حیواناتی مانند قورباغه و مارمولک تغذیه می‌کند.

زادآوری:
پرنده‌ی ماده در لانه‌ی خود، که روی زمین از گون ساخته است، 2 تا 3 تخم می‌گذارد.

وضعیت حفاظتی گونه:
هوبره از پرندگان حفاظت‌شده‌ی ایران است.

نقشه‌ی پراکندگی در ایران:



لانه‌هایی روی زمین

هوبره‌های نر و ماده شبیه هم هستند و تنها تفاوت آن‌ها در پرهای ریش‌مانندی است که روی گردن نرها وجود دارد. 

هوبره‌ها در مناطق باز بیابانی زندگی می‌کنند. رنگ موادی که لانه‌ی خود را با آن می‌سازند و رنگ تخم‌های ‌آن‌ها، بسیار شبیه خاک مناطق بیابانی است. به همین سبب، تشخیص لانه‌ی آن‌ها آسان نیست. این ویژگی از یک‌طرف به نفع هوبره‌هاست؛ زیرا حیوانات شکارچی به‌راحتی تخم‌های آن‌ها را پیدا نمی‌کنند. اما از طرف دیگر، یکی از عوامل تهدید نسل آن‌ها به‌شمار می‌رود. زیرا امکان دارد دام‌های اهلی، که روزانه برای چرا به مناطق محل زیست هوبره‌ها برده می‌شوند، در مسیر حرکت خود این لانه‌ها را تخریب کنند و تخم‌های داخل آن‌ها را از بین ببرند.  


 پرنده‌ی بمب‌انداز   !

هوبره از پرندگانی است که حتی وقتی احساس خطر می‌کند، ترجیح می‌دهد روی زمین راه برود یا بدود. رنگ بدن هوبره‌ها با رنگ زیست‌گاه آن‌ها تناسب زیادی دارد. به همین سبب، به‌خوبی می‌توانند خود را از دید دشمنان مخفی کنند.
اگر ‌در هنگام پرواز، یک پرنده‌ی شکاری هوبره را تعقیب کند، این پرنده از روش جالبی برای دفاع از خود استفاده می‌کند. هوبره در این حالت، مدفوع چسبناک خود را مانند یک بمب به سمت پرنده‌ی شکاری تعقیب‌کننده پرتاب می‌کند! این بمب طبیعی، که بسیار چسبناک است، پر و بال پرنده‌ی شکاری را به‌هم می‌چسباند و مانع ادامه‌ی پرواز آن می‌شود.


پرندگانی در معرض خطر

هوبره جزو پرندگان حمایت شده است؛ زیرا جمعیت آن بسیار کم شده است و در معرض خطر انقراض قرار دارد. عوامل گوناگونی، از تخریب زیست‌گاه گرفته تا شکار بی‌رویه یا قاچاق تخم یا خود پرنده، نسل هوبره‌ها را تهدید می‌کند.
در کشورهای عربی، سنت دیرینه‌ای برای شکار هوبره وجود دارد. ساکنان این کشورها، پرندگان شکاری را برای شکار هوبره تربیت می‌کنند. به همین دلیل، تعداد هوبره‌ها در این کشورها کاهش چشمگیری یافته و بازار پرسودی برای قاچاق این پرنده به این کشورها ایجاد شده است. قاچاقچیان هوبره، تخم یا خود این پرنده را از ایران به کشورهای عربی قاچاق می‌کنند و به قیمت‌ زیادی می‌فروشند. اما چون قاچاقچیان آن‌را دور از چشم مأموران محیط‌زیست به این کشورها حمل می‌کنند، ناچارند تعداد زیادی از این پرندگان را در محیط‌های تنگ جا بدهند. در نتیجه، بخش زیادی از هوبره‌ها یا در میان راه از بین می‌روند یا آسیب زیادی می‌بینند.


خویشاوندان

از این خانواده دو گونه دیگر در ایران زیست می‌کنند که عبارت‌اند از: زنگوله‌بال و میش‌مرغ. میش‌مرغ بزرگ‌ترین پرنده خشکی‌زی ایران است.


نقش هوبره در طبیعت

هوبره با تغذیه از حشر‌ه‌ها و حیواناتی مانند مارمولک، به تعادل جمعیت آن‌ها در طبیعت کمک می‌کند. این پرندگان با خوردن بذر گیاهان و دفع آن‌ها در مناطق دیگر، به پراکنش گیاهان یاری می‌رسانند. هوبره یکی از غذاهای مورد علاقه‌ی پرندگان شکاری و انسان است.

منبع:

کتاب حیات وحش ایران ـ نشر طلایی