هامون خسبید/ شن ها جولان می دهند

سیستان و سیستانی از روزگاران قدیم با بادهای فصلی 120 روزه عجین بوده و تلاطم امواج هامون نیز با آن در آمیخته و هوای لطیف و پاکی را تقدیم می کرد اما افسوس با خسبیدن و خشکیدن هامون، این سامان جولانگه توفانهای شن و ماسه شده است.

 

یادش بخیر زمانی که بادهای 120 روزه سیستان دست در دست امواج زیبای تالاب هامون می داد، همه را شاداب و سرزنده می کرد و محیط زیستی با صفا برای انسان و پرنده و چرنده و درنده و خزنده ایجاد می کرد. 

در روزگار نه چندان دور، یک دهه پیش را می گویم؛ پرندگان دریایی با طی هزاران کیلومتر راه از سیبری به تالاب هامون می آمدند تا زمستان خوش و خرمی را سپری کنند و مردم این سامان نیز با شکار و صید و حصیر بافی و کشاورزی و دامداری و .... روزگار خوشی را در کنار هامون سپری می کردند.

سالیان درازی به این منوال گذشت و سیستان همچنان به عنوان انبار غله ایران محسوب می شد و جانوران اهلی و وحشی در کنار مردم مهربان ساکن این منطقه روزگار خوش و امنی را سپری می کردند.

خشک شدن رودخانه هیرمند که منجر به خشکیدن تالاب بین المللی هامون و تخریب زیستگاه پرندگان و سایر حیوانات شد، بادهای 120 روزه را به 160 روزه افزایش داد و بستر خشک هامون بلای جان مردم این دیار شد.

توفان های 120 روزه سیستان و پدیده گرد و غبار سالیان درازی است که بر پهنه این سرزمین سایه گسترانده و زندگی مردم را از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تحت تاثیر قرار داده و سبب مهاجرت شمار زیادی از مردم و جانوران این منطقه شده است.

توفان های بزرگ گرد و خاک و بعضا شن که با تندبادهایی با سرعت بیش از 120 کیلومتر بر ساعت همراه است، سراسر منطقه سیستان را در نوردیده و موجب افزایش غلظت هوا می شود.

به دفعات توفان های فصلی که به نیم سال افزایش یافته، غلظت گرد و غبار پراکنده در هوا را به حدی می رساند که زندگی عادی مردم منطقه را مختل کرده و سبب گسترش بیماری های تنفسی، ریوی و آلرژی شده است.

بارها دیده شده که توفان ها خانه های روستاییان ساکن این منطقه را در زیر تپه های شن و ماسه بادی مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.

دیدن خانه های روستایی که به محاصره شن های روان درآمده اند و برخی مواقع قرار گرفتن در وضعیتی که تا شعاع چند متری خود را نمی توان دید آه هم برای مدت بیش از چهار ماه در سال، مردم این سامان را مجبور به پذیرش این معضل و پدیده کرده است.

کارشناسان معتقدند که مبدا توفان های شن و گرد و غبار منطقه سیستان، بیابان های کشور همسایه و خشک شدن تالاب هامون و برخی آبگیرهای مناطق همجوار ایران و افغانستان است.

به گفته مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، وقوع خشکسالی های پی در پی در افغانستان، خشک شدن بستر دریاچه هامون و وجود کریدورهای توفان در خاک افغانستان، پدیده گرد و غبار را در منطقه سیستان باعث می شود.

'حجتعلی شایانفر' گفت: هر گونه مهار آب در بالادست رودخانه های کشور افغانستان، سبب خشک شدن دریاچه های پایین دست مانند 'هامون هیرمند' و هورها می شود و طبیعتا خشکی بیشتر این دریاچه ها باعث قرار گرفتن خاک در معرض فرسایش می شود.

او افزود: وقتی خاک در معرض فرسایش قرار گیرد، پوشش گیاهی آن کاهش می یابد و بر شدت فرسایش می افزاید و در مقابل، باد حجم زیادی از رسوبات بستر دریاچه ها را در فضا پراکنده و به مناطق دوردست منتقل می کند.

وی بیان کرد: بادهای 120 روزه در سیستان در فصل تابستان سبب انتقال ریزگردها شده و بخش های مختلفی از منطقه بویژه شمال استان را تحت تاثیر قرار می دهد.

شایانفر افزود: خشکیدن دریاچه هامون با آن گستره وسیع و فرسایش خاک و ماسه بادی ناشی از سطح خشک شده این دریاچه، زندگی را برای مردم این سامان تلخ کرده و بسیاری از زمین های کشاورزی را از بین برده است.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری بیان کرد: قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان بر روی کمربند خشک جهان و بارش کمتر از یک چهارم متوسط جهانی در آن، اثرات نامطلوب این توفان های موسمی را در این منطقه دوچندان کرده است.

وی افزود: توفان های شن در سیستان همه ساله بخصوص در هنگام خشکسالی، موجب انباشته شدن ماسه بادی در منازل شخصی، اماکن عمومی و معابر مناطق شهری و روستایی، تاسیسات زیربنایی به ویژه مجراهای آبرسانی رودخانه ها، راهها، محورهای ارتباطی، زمین های کشاورزی و شیوع بیماری های تنفسی و چشمی در میان ساکنان این منطقه می شود.

شایانفر با اشاره به وارد آمدن چندین میلیون تومان خسارت سالانه ناشی از توفان افزود: در هنگام وقوع این توفان های عظیم در منطقه، تردد در جاده های نواحی شمالی استان مختل و اکثر مراکز آموزشی و ادارات به تعطیلی کشاند می شود و غلظت گرد و غبار در هوا را به حدی می رساند که مشکلات تنفسی برای مردم ایجاد و آنان را راهی بیمارستان می کند.

مدیر کل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان درباره راهکارهای مقابله با این پدیده گفت: موضوع ریزگردها باید به رویکرد زیست محیطی مهم در استان تبدیل شود و پدافند غیرعامل منطقه نیز این مساله را مورد بررسی و توجه قرار دهد.

وی ادامه داد: خشکسالی های دهه اخیر تداوم توفان های شن و ذرات گرد و غبار را تا 167 روز در سال افزایش داده است و برای کاهش اثرات آن عزم جدی و هماهنگی بخشهای مختلف سیستان و بلوچستان و نیز توجه ویژه سازمان های دستاندرکار در مرکز کشور به این پدیده بیش از پیش را می طلبد.

او اظهار داشت: برای تثبیت کانون شن های روان و پدیده گرد و غبار در شمال استان ( منطقه سیستان ) تاکنون طرح های مختلفی از جمله ایجاد کمر بندهای سبز در شهرها، طرحهای آبخیزداری، ایجاد مراتع و ایستگاههای پایش هوا انجام شده است.

شایانفر گفت: از آنجا که منشا توفان شن در سیستان از کشور افغانستان است، رایزنی های بین المللی و همکاری فی مابین دو کشور، موجب می شود تمهیداتی برای تثبیت شن های روان در محل خاستگاه توفان اندیشیده شود.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز معتقد است: پدیده توفان و گرد و غبار منطقه سیستان از جمله آلاینده هایی است که همه بخش های تاسیساتی، زیست محیطی، کشاورزی و صنعتی استان را متاثر کرده است.

'خسرو افسری' افزود: وجود گرد و خاک، هوای شهر زاهدان را برای 160 روز طی سال گذشته تحت تاثیر قرار داد و در این مدت مطابق تحقیقات و استانداردهای جهانی، هوای این شهر مخاطره آمیز و غیر بهداشتی بود.

وی ادامه داد: توفان های گرد و خاک غلظت هوا در زابل و زاهدان را به دفعات به چند برابر استانداردهای جهانی رساند.

او گفت: انتشار ریزگردها در شرق و جنوب شرق کشور بویژه در حوزه سیستان موجب نگرانی است زیرا آثار زیانباری دارد اما می توان از انتشار بیشتر آن جلوگیری کرد.

وی افزود: همچنین این مشکل در کانون های فرا مرزی آسیب هایی به دنبال داشته است و در این رابطه تعامل و همکاری کشورهای همسایه شرق ایران ضروریست.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان مسوولیت های دستگاههای دست اندرکار برای کاهش آثار زیان آور ریزگردها را مهم ارزیابی و خاطرنشان کرد: همکاری های بین سازمانها به کاهش آلاینده ها و صیانت از محیط زیست استان و تالاب هامون کمک می کند.

وی بیان کرد: باید متولیان، آژانش های بین المللی تحت نظر سازمان ملل از جمله undp را برای انجام فعالیت های بین المللی در این زمینه حساس کنند تا به طور مشترک همکاری دوجانبه ای بین سازمان حفاظت محیط زیست کشور انجام گیرد.

او تامین حق آبه زیست محیطی برای دریاچه خشک هامون را از دیگر راهکارها برای جلوگیری از تبعات توفان های شن در سیستان برشمرد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز گفت: بادهای 120 روزه سیستان و توفان های گرد و خاک مستمر در فصل تابستان باعث بروز پدیده بیابان زایی در این منطقه شده است.

'نبی یاری' افزود: فقر منابع آبی بویژه در کانون های جمعیتی، وزش توفان های شدید موسمی به نام بادهای 120 روزه سیستان و تشدید فرسایش بادی و کاهش درصد رطوبت محیط در مناطق متاثر از آنها، سخت شدن شرایط زیستی و افزایش مهاجرت ساکنین مناطق بیابان بزرگترین مشکلات این نهاد برای بیابان زدایی در منطقه سیستان است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برای تکمیل اقدامات بیابان زدایی در منطقه سیستان، پس از ریختن مالچ برروی شن های روان، باید نهال کاری در محدوده مورد نظر انجام تا از حرکت ماسه بادی ها جلوگیری شود.

او اضافه کرد: متاسفانه کمبود آب و خشک شدن تالاب هامون از معضلات اساسی در زمینه مالچ پاشی و نهال کاری است، از این رو طرح های بیابان زدایی تاکنون با موفقیت همراه نبوده است.
او خاطر نشان کرد: زمان مناسب برای کاشت نهال پس از مالچ پاشی، آبان ماه است زیرا تابستان فصل بادهای 120روزه سیستان است و آب مورد نیاز نیز وجود ندارد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان گفت: پارسال نزدیک به 30 میلیارد ریال اعتبار از منابع ملی و استانی برای بیابان زدایی به منطقه سیستان اختصاص یافته است.
وی افزود: این میزان اعتبار برای مراقبت و آبیاری زمین های نهال کاری شده و نهال کاری جدید و ایجاد بادشکن در حاشیه مزارع هزینه شده است.

او گستره زیاد مناطق بحرانی نسبت به کل مساحت استان در منطقه سیستان و کمبود اعتبارات را از دیگر مشکلات بیابان زدایی در این منطقه عنوان کرد.

به هر حال کارشناسان معتقدند: آبگیری تالاب هامون و هورهای داخل افغانستان از شدت گرد و غبار و توفانهای شن و ماسه می کاهد و حیات دو باره و رونق اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی را برای منطقه به ارمغان می آورد.

منبع : ایرنا

..................................................................................................................................

مردم سیستان در انتظار تدبیر مسئولان/ هیرمند و هامون کانون ریزگرد

زندگی مردم سیستان و بلوچستان سالهاست با پدیده ریزگردها گره خورده است و هیرمند و هامون که روزگاری منشاء زندگی در شرق کشور بودند امروز به کانون شن و گرد و غبار تبدیل شده اند.



خشک شدن رودخانه هیرمند و به دنبال آن خشکیدن تالاب بین المللی هامون بادهای 120 روزه سیستان را به 160 روزه افزایش داده است و در حال حاضر بستر خشک هامون بلای جان مردم این دیار شده است.

توفان های 120 روزه سیستان و پدیده گرد و غبار سالیان درازی است که بر پهنه این سرزمین سایه گسترانده و زندگی مردم را از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تحت تاثیر قرار داده و سبب مهاجرت شمار زیادی از مردم در این منطقه شده است

کارشناسان معتقدند: آبگیری تالاب هامون و هورهای داخل افغانستان از شدت گرد و غبار و توفان های شن و ماسه می کاهد و حیات دوباره و رونق اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی را برای منطقه به ارمغان می آورد

بارها دیده شده که توفان ها خانه های روستاییان ساکن این منطقه را در زیر تپه های شن و ماسه بادی مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.

هر گونه مهار آب در بالادست رودخانه های کشور افغانستان، سبب خشک شدن دریاچه های پایین دست مانند هامون هیرمند و هورها می شود و طبیعتا خشکی بیشتر این دریاچه ها باعث قرار گرفتن خاک در معرض فرسایش می شود
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان

منبع :خبرگزاری مهر

..................................................................................................................................

بستر خشک هامون، توفان شن در شرق کشور را شدت بخشیده است

تالاب هامون که منشاء آن رودخانه هیرمند است از کشور افغانستان سرچشمه می گیرد و از طریق رود «پریان مشترک» وارد خاک ایران شده و به هامون می ریزد. در حال حاضر خشک شدن بستر هامون و وجود کریدورهای وزش توفان در افغانستان پدیده گرد و غبار و توفان شن را در منطقه جنوب شرق کشور شدت بخشیده است. سرپرست محیط زیست سیستان و بلوچستان به خبرنگار خراسان گفت: در حال حاضر مدت وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به ۱۶۰ روز افزایش یافته و در این مناطق میزان غلظت گرد و غبار به بیش از حد استاندارد رسیده است. خسرو افسری با بیان این که پدیده توفان و گرد و غبار در منطقه سیستان تمامی بخش های زیست محیطی، کشاورزی و صنعتی استان را متاثر کرده است، افزود: غلظت گرد و غبار پراکنده در هوا، زندگی عادی مردم منطقه را مختل کرده و سبب گسترش بیماری های تنفسی، ریوی و آلرژی شده است.

منبع : روزنامه خراسان-مورخ دوشنبه 1390/04/20 شماره انتشار17880

..................................................................................................................................

تالاب هامون به کفه ای از شن و ماسه تبدیل شده است



مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان گفت: تالاب هامون در حال حاضر کاملاخشک و تبدیل به کفه ای از شن و ماسه شده است. آرامش در گفتگو با "ایسکانیوز"، افزود: با خشک شدن تالاب هامون مردم منطقه سیستان و بلوچستان گرفتار طوفان شن و ماسه و برخی بیماری های تنفسی و چشمی شده اند. وی با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان به طور مداوم 9 سال خشکسالی را تجربه کرده ، بیان کرد: این خشکسالی ها در نقاط مختلف استان تاثیرات خاصی را داشته است.آرامش تصریح کرد: خشکسالی اخیر در شمال استان سیستان و بلوچستان و در دریاچه هامون و در جنوب استان در حوزه منطقه حفاظت شده زیستگاه تمساح ها تاثیرات منفی داشته ولی در قسمت میانی استان تاثیرات کمتری را به جای گذاشته است. وی با اشاره به اینکه خشکسالی در شمال استان سیستان و بلوچستان در حوزه منطقه حفاظت شده هامون باعث خشک شدن هفتمین تالاب بین المللی کنوانسیون رامسر شده، گفت: در این راستا استان هر روز درگیر طوفان های شن بوده که باعث ایجاد مشکلاتی برای مردم شده است. مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان با بیان اینکه سال های گذشته منطقه تالاب بین المللی دارای میلیون ها قطعه پرنده بود افزود: خشکسالی اخیر حیات وحش منطقه را با مشکلاتی مواجه کرده و پرندگان مهاجر آبزی کاهش یافته است.

...................................................................................................................................

در صورت خشک شدن آب دریاچه
هامون، کانون طوفان شن می‌شود

تالاب بین‌المللی هامون که یکی از تالاب‌های مهم دنیا به شمار می‌آید، در معرض نابودی قرار دارد.

تالاب هامون علاوه بر این‌که بزرگترین و مهمترین دریاچه آب شیرین فلات ایران محسوب می‌شود به دلیل اهمیت اکولوژیکی خاص خود از جمله زیستگاه‌های منحصر به فرد پرندگان مهاجر به عنوان هفتمین تالاب بین‌المللی در جهان شناخته شده است.
رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در خصوص وضعیت کنونی این تالاب به مهر گفت: به‌رغم سرمای شدید و ریزش برف در سال گذشته در حوضه آبریز هامون، متاسفانه آورد رودخانه هیرمند به داخل کشور بسیار اندک بوده، به طوری که تا اواخر خرداد امسال این دریاچه کاملا خشک خواهد شد.

دکتر شاه‌محمدی حیدری افزود: با خشک شدن دریاچه هامون این منطقه به یکی از عمده‌ترین کانون‌های طوفان شن و ماسه تبدیل می‌شود و مشکلات عدیده‌ای را برای روستاییان و حتی مردم شهرستان‌های اطراف ایجاد خواهد کرد.

وی ادامه داد: پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در راستای رسالت خود، بازدید مستمر از بخش‌های مختلف تالاب را در دستور کار قرار داده و در حال حاضر مطالعات و پیگیری در این زمینه در حال انجام است.

شاه‌محمدی حیدری همچنین ادامه داد: پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون با حمایت دانشگاه زابل در نظر دارد در آذر امسال همایش ملی تالاب هامون را برگزار کند تا بتواند زمینه ایجاد یک توافق جمعی برای بهبود وضعیت تالاب هامون و حفظ حیات آن را فراهم آورد.

جام جم-سه شنبه 31 اردیبهشت 1387 

..................................................................................................................................

توفان شن و پیشروی بیابان، از اثرات خشک شدن تالاب هامون ...

خانم دکتر ابتکار عضو کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران گفت: جلوگیری از ورود شن ها و تلطیف هوای منطقه از جمله اثرات مثبت تالاب هامون است، بنابراین با خشک شدن آن شاهد توفان های شن و پیشروی بیابان در بسیاری از مناطق اطراف این تالاب خواهیم بود. ابتکار در گفتگو با برنا، درخصوص روند خشکسالی دریاچه هامون گفت: منابع آب اصلی دریاچه هامون از کشور افغانستان تامین می شود که برای برخورداری از آن ، ایران باید هزینه بپردازد. وی افزود: این مبلغ در قراردادهای فی مابین تحت عنوان حق آبه پیش بینی شده است. ابتکار با بیان این مطلب که استدلال دولت افغانستان این بود که به علت خشکسالی نمی توانستند حق آبه هامون را تامین کنند، ابراز داشت، زمانی که در منطقه خشکسالی و کمبود آب داشتیم، بارندگی ها در حوزه های مرتبط و حوضچه ها، تامین آب این دریاچه را برعهده داشتند که سرچشمه آن در افغانستان است. عضو کمیته محیط زیست شورای شهر خاطرنشان کرد، مذاکراتی با دولت این کشور صورت گرفته است تا این مشکل برطرف شود زیرا دریاچه هامون اثر بسیار مهم زیست محیطی برای منطقه دارد.

منبع: آفتاب یزد

..................................................................................................................................