مراتع ، جایگاه و اهمیت آن در جهان و ایران

طبق آمار سازمان خواروبار و کشاورزی ، حدود 133/2 میلیارد هکتار مرتع در دنیا وجود دارد. بیشتر سطح خشکی های جهان را مراتع در برگرفته اند طبق آمار اعلام شده توسط کوک و همکارانش (1986) بیشترین سطح کره زمین به مراتع اختصاص یافته است ، بطوریکه مراتع 43% ، جنگلها 18% ، اراضی کشاورزی 20% ، مناطق مسکونی _ صنعتی 4% و اراضی بدون استفاده ( یخچالها و قلل کوهها ) 15% سطح زمین را پوشانیده است طبق برآورد هدی (1975) مراتع 47% ، اراضی کشاورزی 10% ، جنگلهای تجاری 28% و پوششهای دایمی یخی 15% خشکیها را شامل می گردند . 

وضعیت مراتع در ایران : 

مساحت ایران 164 میلیون هکتار است که از این میزان 4/12 میلیون هکتار اراضی جنگلی ، 90 میلیون هکتار مرتع ، 2/43 میلیون هکتار بیابان و کویر و حدود 4/18 میلیون هکتار اراضی زراعی و باغها را به خود اختصاص داده اند . شایان توجه است که ازکل مراتع ایران فقط 3/9 میلیون هکتار جزء مراتع خوب درجه بندی شده است  . 

بر طبق نظر پابوت (1965) ، مساحت مراتع ایران حدود 94 میلیون هکتار و بر اساس آمار منتشره از سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیزداری کشور 90 میلیون هکتار می باشد که در این میان سهم مراتع فقیر حدود 3/43 % مراتع متوسط 3/37 % و مراتع خوب 3/9 % می باشد  . 

دفترفنی مرتع ، سطح مراتع ایران را 80-70 میلیون هکتار برآورد کرده است. تقی بهرامی در سال 1333 سطح مراتع ایران را 15 میلیون هکتار ، نیکنام در سال 1341 ، 100 میلیون هکتار شیدایی و نعمتی در سال 1357 ، 106 میلیون هکتار و شرکت اف ام سی آمریکا در سال 1975 ، با استفاده از تصاویر ماهواره ای مراتع ایران را 90 میلیون هکتار تخمین زد ، که تخمین فوق با بهره گیری از عکسهای هوایی دارای صحت بالاتری نسبت به سایر تخمین ها است . حدود 46 میلیون واحد دامی مازاد در مراتع وجود دارد و این تعداد باعث افزایش فرسایش خاک در مراتع می گردند . جمعیت بهره بردار مرتع نیز 7/5 برابر توان مراتع برآورد شده است .

بررسی ها نشان می دهند که یک خانوار در مدت 7 ماه به حداقل 500 هکتار مرتع نیاز دارد در این صورت 180 هزار خانوار می توانند از مراتع ایران استفاده کنند اما در حال حاضر 916 هزار خانوار بهره بردار از مراتع بهره برداری می نمایند . از نظر اقتصادی زیان ناشی از تخریب اکوسیستمهای مرتعی به مراتب بیشتر از تولید علوفه ، گوشت و سایر فرآورده های لبنی است و ادامه بهره برداری های غیراصولی و بی رویه به نابودی منابع آب و خاک و ذخایر غنی کربن این سرزمین می انجامد . متاسفانه مدیریت غلط در گذشته و حال نتوانسته است فرصت مناسب برای مرتعداری علمی و اصولی ایجاد نماید و به بهانه تامین زندگی بهره برداران روستایی و عشایری استفاده بی رویه از مراتع بیش از پیش ادامه دارد .