آلودگیهوا در بسیاری از کلانشهرهای ایران سلامت
شهروندان را نشانه رفته است. در این میان تهران هم از نظر سابقه تاریخی و
هم از منظر شمار روزهای آلوده در صدر نشسته است.
آلودگی هوای پایتخت ایران از اوایل دهه ۵۰ خورشیدی
مورد توجه نهادهای دولتی قرار گرفت و سبب شد شهرداری تهران در سال ۱۳۵۳
نخستین برنامه مبارزه با آلودگی هوا را تدوین کند. ۲۱ سال بعد قانون نحوه
جلوگیری از آلودگی هوا را مجلس تصویب کرد و آییننامه اجرایی آن نیز در سال
۱۳۷۹ از تصویب هیات دولت گذشت.
مقام های شهر تهران می گویند که میزان ذرات معلق آلاینده در پایتخت ایران به بالاترین حد خود طی سال های گذشته رسیده است
تشکیل کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوا با حضور نمایندگان وزارتخانهها و
سازمانهای مختلف، طرح گازسوز کردن خودروهای عمومی، حذف سرب از بنزین و
تلاش برای استاندارد کردن گازوئیل مصرفی، قانون استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰
کیلومتری تهران، مطالعه و پایش مستمر وضعیت هوای پایتخت، اجباری کردن
سالانه معاینه فنی خودروها و تدوین استانداردهای خودروسازی از جمله
فعالیتهایی بود که از سوی دستگاههای دولتی دنبال میشد.
این روند مبارزره با آلودگی هوا هر چند در مقایسه
با تولید روز افزون خودروهای غیراستاندارد و افزایش جمعیت پایتخت ناکافی
بود، چندان دوامی نداشت. در سال ۱۳۸۷ اعلام شد گازوئیل توزیعی در تهران ۱۰۰
برابر حد استاندارد گوگرد دارد.
همان زمان دولت قانون استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰
کیلومتری تهران را لغو کرد و دو سال بعد اعلام شد که ایران در تولید بنزین
به خودکفایی رسیده است؛ بنزینی که به گفته یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای
اسلامی هم پرهزینهتر است و هم مصرف آن خطر ابتلا به سرطان را بیشتر
میکند. دولت همچنین در سال گذشته مدت اعتبار معاینه فنی خودروها رو از یک
سال به سه سال افزایش داد.
یافته های تازه
"مطالعاتی
که در دانشگاه تهران انجام شده نشان میدهد ریشه گرد و غبارها، خشک شدن
تالابها و به خصوص تالاب هورالعظیم در خوزستان است. در آزمایشهای متعدد
با میکروسکوپ الکترونی نوعی جلبک آب شور و شیرین (Diatom) و نوعی
زئوپلانکتون (Ostracod) به دست آمد و بدین ترتیب ثابت شد تیره شدن آسمان
ایران منشا بیابانی ندارد."
آمارها نشان میدهند با تغییر روند مقابله با آلودگی هوا در تهران تعداد روزهای آلوده پایتخت هر سال بیشتر شده است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت کنترل
کیفیت هوا (تشکیلات وابسته به شهرداری) تعداد روزهایی که ساکنان تهران هوای
ناپاک به ریههای خود فرستادهاند در شش سال گذشته به شدت افزایش داشته و
در سال ۱۳۹۰ به اوج خود یعنی ۲۱۸ روز رسیده است.
در این سال ۱۴۴ روز کیفیت هوا در شرایط سالم و تنها سه روز در شرایط پاک بوده است.
تقسیمبندی روزها به پاک، سالم، ناسالم، ناسالم
برای افراد حساس، بسیار ناسالم و خطرناک بر اساس "شاخص کیفت هوا" انجام
میشود که برآیندی است از میزان آلایندههای مختلف تا رسانهها بتوانند به
راحتی اطلاعرسانی کنند و کیفیت هوای مناطق گوناگون را در اختیار شهروندان
قرار دهند.
به عبارت دیگر، این شاخص میگوید هوای کدام مناطق
آلوده یا پاک است. برای این منظور میزان گازهای مونوکسید کربن، دیاکسید
نیتروژن، دیاکسید گوگرد، اوزن و ذرات معلق مورد توجه قرار میگیرد و در
محاسبهای بین صفر تا ۵۰۰ تقسیمبندی میشوند. میزان هر کدام از این
آلایندهها و طول زمان مواجهه با آنها اثرات مختلفی بر سلامتی افراد داد.
به عنوان نمونه، مونوکسید کربن با هموگلوبین خون
ترکیب میشود و میزان اکسیژن خون کاهش مییابد، بدینتریتب سطح هوشیاری کم و
تپش قلب بیشتر میشود. اگر میزان این ماده ترکیبی و سمی تا ۱۰ درصد باشد
سردرد و سرگیجه بروز میکند و افزایش آن تا میزان ۵۰ درصد کشنده است.
قرارگیری فرد مسموم در هوای آزاد و سالم میتواند
اثر این ماده کشنده را (حداکثر تا چهار ساعت) از بین ببرد. همچنین
دیاکسیدنیتروژن، دیگر گاز آلاینده هوا، باعث تحریک چشمها و قسمتهای
عمقی ریهها شده و احساس خستگی مفرط به دنبال دارد. این گاز میتواند احساس
سوزش در ریهها ایجاد کند و مقاومت سیستم تنفسی را در برابر بیماریهایی
چون آنفلوانزا کاهش دهد.
استنشاق دیاکسید گوگرد حتی به میزان کم علاوه بر
کاهش سیستم دفاعی دستگاه تنفسی و افزایش احتمال برونشیت و تنگی نفس، تشدید
بیماریهای قلبی را به دنبال دارد. کودکان و سالمندان حساسیت بیشتری در
برابر این گاز بدبو از خود نشان می دهند و اثرات آن در حضور ذرات معلق چند
برابر میشود.
استنشاق
دیاکسید گوگرد حتی به میزان کم علاوه بر کاهش سیستم دفاعی دستگاه تنفسی و
افزایش احتمال برونشیت و تنگی نفس، تشدید بیماریهای قلبی را به دنبال
دارد
به علاوه، گزارشها نشان میدهد حملات آسم در روزهایی که غلظت گاز اوزن در سطح زمین از حد استاندارد بالاتر بوده افزایش داشته است.
قرار گرفتن در معرض غلظت پایین این گاز به مدت شش
تا هفت ساعت متولی کاهش توان ریهها توام با عوارضی مانند درد قفسه سینه و
سرفه را ایجاد میکند. ذرات معلق آلاینده دیگری است که سلامتی انسان را
تهدید میکند و در مقایسه با اکسیدهای گوگرد و نیتروژن مخاطرهآمیزتر است.
ذرات معلق به بر اساس اندازه به دو گروه تقسیم
میشوند. این مواد به طور کلی در تشدید بیماریهای قلبی و ریوی، سوزش چشم و
گلو و بینی و ریه، عطسه و آبریزیش بینی، کاهش مقاومت سیستم ایمنی بدن در
مقابل بیماریها، از بین رفتن بافت ریه، آسم در کودکان، مرگ و میر زودرس و
ابتلا به سرطان نقش دارند.
گرچه بر پایه مطالعات شرکت کنترل کیفیت هوا عامل
بیش از ۸۰ درصد آلودگی هوای پایتخت خودروهایی هستند که بسیاری از آنها بدون
برخورداری از استانداردهای خودروسازی در داخل تولید میشوند و همگی
سوختهای آلاینده و غیراستاندارد مصرف میکنند، اما افزایش میزان ذرات
معلق، خطرناکترین آلاینده هوا، که این روزها سراسر ایران را دربر گرفته
عامل دیگری نیز دارد.
مطالعاتی که در دانشگاه تهران انجام شده نشان میدهد ریشه گرد و غبارها، خشک شدن تالابها و به خصوص تالاب هورالعظیم در خوزستان است.
در آزمایشهای متعدد با میکروسکوپ الکترونی نوعی
جلبک آب شور و شیرین (Diatom) و نوعی زئوپلانکتون (Ostracod) به دست آمد و
بدین ترتیب ثابت شد تیره شدن آسمان ایران منشا بیابانی ندارد.
هر چند گردوغبار آسمان ایران را نمیتوان تنها
منحصر به خشک شدن یک تالاب دانست و سهم ترکیه و عراق را در این میان نادیده
گرفت، با این حال یافتههای علمی جدید بار دیگر ثابت کرده است که
محیطزیست یک کل به هم پیوسته است و تخریب در گوشهای میتواند عوارض
پرهزینهای در گوشهای دیگر داشته باشد، به طوری که گرد و غبار ناشی از خشک
کردن یک تالاب در خوزستان میتواند سلامتی شهروندان را تا صدها کیلومتر
دورتر تهدید کند.
به نقل از سایت بی بی سی فارسی bbc.co.uk
جمعه 7 مهرماه سال 1391 ساعت 01:03 ق.ظ