کاهش وسعت خشکسالی در ایران

در سال آبی گذشته نسبت به سال آبی پیشین رخ داد:
کاهش وسعت خشکسالی در ایران

---

نتایج بررسی آمارهای سال آبی گذشته، مهر 90 تا مهر 91، نشان می‌دهد که خشکسالی در ایران نسبت به سال آبی پیشین کاهش یافته است. به علاوه در بیش از 55 درصد از مساحت ایران دمای متوسط سالانه سال آبی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت آن افزایش یافته‌است.

---

نتایج پایش و مطالعات انجام گرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان با استناد به آمار ایستگاه‌های سینوپتیک نشان می‌دهد که در سال آبی گذشته، _مهرماه 1390 تا مهرماه 1391_، نسبت به سال آبی پیشین، _مهرماه 1389 تا مهرماه 1390_، میزان خشکسالی در سرزمین ایران کاهش یافته است. همچنین در بیش از 55 درصد از مساحت ایران دمای متوسط سالانه سال آبی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت آن افزایش یافته‌است.

«مرتضی خداقلی»، رییس پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان در گفت و گو با CHN با اعلام این خبر گفت: «نتایج حاکی از آن است که حدود 71 درصد از مساحت ایران در سال آبی 90-91 بارشی کمتر از میانگین درازمدت دریافت کرده است، اگرچه در مقایسه با سال آبی گذشته (مهرماه 1389 تا شهریورماه 1390) از وسعت خشکسالی کاسته شده، اما خشکسالی بر بیشتر گستره ایران زمین خصوصاً در نیمه جنوبی با شدت زیاد بروز کرده است.»

خداقلی در توضیح شرایط سال آبی گذشته گفت: «شروع سال آبی 90-91 در ایران با بارش‌های قابل ملاحظه‌ای آغاز شد، به طوری که در پایان پاییز در حدود 45 درصد از مساحت کشور بارشی بیش از میانگین درازمدت داشته و بارش دریافتی در این فصل 50 درصد بارش دراز مدت بوده است.»


اگرچه در مقایسه با سال آبی گذشته (مهرماه 1389 تا شهریورماه 1390) از وسعت خشکسالی کاسته شده، اما خشکسالی بر بیشتر گستره ایران زمین خصوصاً در نیمه جنوبی با شدت زیاد بروز کرده است

در مورد ویژگی‌های این بارش می‌توان به توزیع نابرابر آن در گستره ایران زمین اشاره کرد با این توضیح که: «در حالی که مناطق شمال شرقی تا بخش‌های مرکزی شاهد بارش بیش از چند برابر میانگین خود بودند، در برخی از نقاط کشور به ویژه نیمه جنوبی، خشکسالی تهدید کننده بوده‌است.»

به علاوه، در فصل زمستان برخلاف آن‌چه انتظار می‌رفت مقدار میانگین بارش دریافتی در نیمی از کشور خصوصا نیمه جنوبی کمتر از میانگین درازمدت آن در همین بازه زمانی بود. در بهار نیز بارش‌های پراکنده نتوانست کاهش بارش‌های فصول قبل را جبران کند. در ماه‌های فصل تابستان نیز متناسب با رژیم کلی بارش کشور در اکثر ایستگاه‌های هواشناسی بارشی ثبت نشد.

خشکسالی بسیار شدید در 12.7 مساحت ایران

رییس پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان در مورد درجه‌های خشکسالی در نقاط مختلف ایران گفت: ‌«تجزیه و تحلیل نقشه‌های بارش در سال آبی گذشته نشان می‌دهد که خشکسالی بسیار شدید با وسعتی در حدود 12.7 درصد از جنوب غربی کشور آغاز و در امتداد کرانه‌های دریای عمان ادامه می‌یابد، به علاوه بخش‌هایی از استان یزد (بافق و مروست) و بخش شمالی کرمان را نیز درگیر کرده‌است.»

خشکسالی شدید

این درجه از خشکسالی نیز بخش قابل توجهی از مساحت ایران را به خود اختصاص داده است. این درجه از خشکسالی در 20.3 درصد از وسعت کشور مشاهده شده است. این خشکسالی به صورت نواری خشکسالی بسیار شدید را در برگرفته و از ناحیه غرب آغاز شده و پس از در برگرفتن بخش‌های وسیعی از استان خوزستان، بوشهر و بخش جنوبی استان فارس، شمال هرمزگان و بخش اعظمی از استان کرمان، در استان سیستان و بلوچستان در گوشه جنوب شرقی خاتمه یافته‌است.


خشکسالی بسیار شدید با وسعتی در حدود 12.7 درصد از جنوب غربی کشور آغاز و در امتداد کرانه‌های دریای عمان ادامه می‌یابد، به علاوه بخش‌هایی از استان یزد (بافق و مروست) و بخش شمالی کرمان را نیز درگیر کرده است

خشکسالی متوسط، بیشترین وسعت

خشکسالی متوسط، که به معنای کاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال است، با وسعتی در حدود 25.4 درصد، بیشترین وسعت را به خود اختصاص داده و از شمال غربی کشور شروع و در قسمت شمال شرقی پایان می‌گیرد.

خشکسالی خفیف

این خشکسالی با اشغال 12.74 درصد مساحت، بخش‌هایی از استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، همدان، اراک، حاشیه استان اصفهان، بخش شمالی استان یزد و بخش‌هایی از استان خراسان رضوی را شامل می‌شود.

مناطقی که بارشی بیش از میانگین دراز مدت دریافت کرده‌اند، محدود به نیمه شمالی ایران و استان اصفهان است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد در مجموع نزولات جوی در این بازه زمانی در 29 درصد از مساحت کشور از آمار درازمدت پیشی گرفته است.


دمای متوسط بالاتر از میانگین درازمدت

به گفته رییس پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان، تجزیه و تحلیل نقشه توزیع اختلاف دما و مقایسه میانگین دما از ابتدای مهرماه تا پایان شهریورماه 1391 نسبت به میانگین درازمدت آن نشان می‌دهد که در بیش از 55 درصد از مساحت ایران دمای متوسط سالانه سال آبی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت آن افزایش یافته‌است.

به گفته او، همچنین نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که در لکه کوچکی در بخش شمال شرقی کشور کاهشی بیش از یک درجه سانتی‌گراد مشاهده شده‌است. در نواحی کوچکی از استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی، نیمه شرقی استان سمنان و بخشی از استان یزد نیز درجه حرارت از نیم تا یک درجه سانتی‌گراد کاهش داشته‌است.

از ابتدای مهرماه تا پایان شهریورماه 1391 نسبت به میانگین درازمدت آن نشان می‌دهد که در بیش از 55 درصد از مساحت ایران دمای متوسط سالانه سال آبی گذشته نسبت به متوسط دراز مدت آن افزایش یافته‌است.

بخش‌های شمالی استان کرمان، بخش اعظمی از استان اصفهان، سمنان، قم و تهران شاهد کاهش از صفر تا نیم درجه سانتی‌گراد بوده و افزایش از صفر تا نیم درجه سانتی‌گراد از کرانه‌های دریای خزر آغاز و به صورت نواری در نیمه جنوب شرقی کشور خاتمه می‌یابد. افزایش از نیم تا یک درجه سانتی‌گراد در حاشیه ایران، از شمال غربی شروع شده و در امتداد کرانه‌های دریای عمان و خلیج فارس دیده می‌شود و افزایش بیش از یک درجه سانتی‌گراد به صورت سه لکه در بخش‌های غربی، شرقی و جنوبی کشور ملاحظه می‌شود.


خداقلی اضافه کرد: «با توجه به آمار ایستگاه‌های سینوپتیک بیشترین افزایش دما به زابل با افزایش 5.8 درجه سانتی‌گراد و بالاترین کاهش دما به قوچان با کاهش 3.4 درجه‌ای تعلق دارد.»

در مجموع در سال آبی گذشته اگرچه از نظر آماری نزولات جوی تنها 33 میلیمتر از آمار دراز مدت آن در همین بازه کمتر بوده و خشکسالی‌ها عمدتاً در گروه خفیف تا متوسط بروز یافته است، اما کاهش بارش و وقوع خشکسالی‌های پی در پی در سال‌های اخیر به کاهش مستمر و نگران کننده ذخایر آبی کشور شامل دریاچه‌ها، مخازن سدها، برکه‌ها و تالاب‌ها و همچنین افت سطح آب‌های زیرزمینی منجر شده است.

همچنین کاهش درصدبارش‌های زمستانه که از تبخیر کمتری نسبت به فصول دیگر برخوردار بوده و کاهش برف که نقشی تعیین کننده در رژیم آبی متعادل رودخانه‌ها دارد، بحران منابع آبی را تشدید کرده است. به علاوه مدیریت نه چندان موفق تقسیم آب بدون توجه به اصول اولیه مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبخیز باعث محدودیت بیش از پیش در مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و شرب شده است. در این میان با توجه به اینکه مصرف کننده عمده با بیش از 90 درصد بخش کشاورزی است، ضرورت توجه به تحقیقات گسترده و بنیادی در بخش‌های مختلف کشاورزی بیشتر آشکار می‌شود.

منبع : ایرن