ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
28 | 29 | 30 |
زینب رفیعی
چکیده
افزایش نیاز به انرژی به همراه رشد اقتصادی و صنعتی شدن باعث افزایش آلودگی هوا شده است. این آلاینده ها علاوه بر تأثیر بر سلامت ساکنان شهر، درختان را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. یکی از درختان مهم در فضای سبز شهر اصفهان که به طور گسترده در این شهر کاشته شده است درخت چنار ( Platanus orientalis L.) است.
در این پژوهش، شاخصهای مختلف نشان دهندة تنش آلودگی هوا در چنار در مقیاسهای مختلف شامل بیوشیمی سلول، ریخت شناسی برگ و وضعیت تاج اندازه گیری شد و ارتباط آنها با غلظت آلایندههای هوا شامل ازن، اکسیدهای نیتروژن، ذرات معلق، دی اکسیدگوگرد، مونواکسیدکربن و ذرات معلق مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار، تعداد سه درخت چنار با شرایط یکسان در محدودة اطراف هر کدام از چهار ایستگاه پایش دائم کیفیت هوای شهر اصفهان (مجموعا 12 درخت) برای نمونه برداری از برگ و عکسبرداری از تاج انتخاب شد. علاوه بر آن، شاخص AOT40 برای محافظت از جنگلها محاسبه شد.
میانگین غلظت آلاینده ها در هوای شهر اصفهان به ترتیب 37.77، 72.24، 36.21، 21.68، 6.20 و 168.07 ?g/m3 بود. غلظت گوگرد کل در برگ با NO2 همبستگی معنیدار منفی (05/0 P<) نشان داد. هیچکدام از ضرایب همبستگی بین دی اکسید گوگرد و غلظت گوگرد کل در برگ معنی دار نشد. نتایج تجزیه واریانس فاکتوریل دوطرفه نشان دهندة تغییرات معنی دار در غلظت گوگرد کل در برگ در زمانهای مختلف و سطوح آلودگی دی اکسیدگوگرد بود. غلظت گوگرد کل در برگ چنار در همه فصول به جز پاییز در مناطق با آلودگی بالای SO2 بیشتر بود. غلظت یون سولفات در برگ از بهار به پاییز روند افزایشی داشته است و در واقع گوگرد غیرآلی در برگ چنار تجمع یافته بود. غلظت سولفات در بهار با نیتروزاکسید (NO) همبستگی معنیدار منفی نشان داد.
رنگدانه ها و نسبتهای بین آنها با غلظت آلاینده ها در هوای شهر اصفهان ارتباط کمی نشان دادند. اما به طور کلی، کاروتنوئیدها بهتر از کلروفیلها به آلودگی هوا پاسخ داد. کلروفیل آ و کلروفیل ب در پاییز با NO همبستگی معنیدار منفی نشان داد. غلظت کل کاروتنوئیدهای برگ در بهار با ازن همبستگی معنی دار منفی و با NO همبستگی معنیدار مثبت و در کل سال با NO همبستگی معنی دار منفی نشان داد. نسبت کلروفیل آ به کلروفیل ب در بهار و کل سال با O همبستگی معنیدار منفی نشان داد. سطح ویژة برگ با غلظت آلایندهای ازن، دی اکسید نیترژن، نیتروزاکسید و مونواکسیدکربن ارتباط زیادی نشان داد و شاخص مناسبی از تنش آلودگی هوا و آسیب به چنار بود. متوسط اندازة برگ درخت در بهار با دیاکسیدنیتروژن، در تابستان با نیتروزاکسید و در کل سال با AOT40 و نیتروزاکسید همبستگی معنیدار مثبت و در بهار با مونواکسیدکربن همبستگی معنیدار منفی نشان داد. آلایندههای هوا با القای فرایند خزان زود رس و در پی آن رویش برگهای جدید، متوسط اندازه برگ درخت را تحت تأثیر قرار دادهاند. در بهار، سطح ویژه برگ با ازن و دیاکسید نیتروژن همبستگی معنیدار مثبت (05/0P<) و با مونواکسیدکربن همبستگی معنیدار منفی (01/0P<) نشان داده و AOT40 در پاییز با سطح ویژه برگ همبستگی معنیدار منفی (05/0P<) نشان داد. تراکم شاخهها در ایستگاههای مختلف متفاوت بود. آلودگی هوا در مدت زمانی طولانی فرم تاج درخت چنار را تغییر داده و موجب ایجاد تاجهای کوچک و متراکم در مناطق آلوده شد. نسبت برگ به شاخه با NO2 همستگی مثبت و با CO همبستگی منفی در همة فصول نشان داد. زرد شدن برگ درخت چنار در اصفهان بسیار زودهنگام و در تابستان آغاز میشود. متوسط رنگ تاج درخت در پاییز با آلایندههای NO و PM10 همبستگی معنیدار منفی در سطح 1% و با O3 همبستگی مثبت در سطح 5% نشان داد. شاخص AOT40 بهتر از ازن با پارامترهای گیاهی ارتباط نشان داد و نتایج این مطالعه استفاده از شاخص AOT40 برای نشان دادن آسیب حاصل از ازن را تأیید میکند.
منبع : دانشګاه صنعتی اصفهان-دانشکده منابع طبیعی-ګروه محیط زیست
استاد راهنما : دکتر نورالله میرغفاری