جنگ و محیط زیست(روایت 2 هفته ای از جنگ اسرائیل و حزب‌الله لبنان)

شاید بتوان یکی از بزرگ‌ترین قربانی‌های جنگ‌های عصر جدید را منابع طبیعی، محیط زیست و میراث فرهنگی برشمرد که در برخی موارد، آثار و پیامدهای این بحران‌ها، پس از گذشت سالیان سال آشکار می‌گردد. شاید یکی از بارزترین نمونه‌های این موضوع را بتوان در جنگ اخیر اسرائیل و هجوم همه جانبه این رژیم به کشور لبنان برشمرد که طی آن بسیاری از منابع طبیعی و ثروت‌های زیست‌محیطی این کشور با آلودگی‌های شدید روبرو شد.
جنگ اسرائیل با حزب‌الله لبنان، با قتل عام حدود ۱۵۰۰ نفر و عمدتاً غیرنظامیان و نابودی بیش از پانزده هزار منزل مسکونی همراه بود. اما این تراژدی به همین جا خلاصه نشد، چرا که این جنگ به جهنمی برای محیط زیست و میراث‌های فرهنگی لبنان مبدل شد.

هجوم هوایی اسرائیل به نیروگاهی در بیست کیلومتری جنوب بیروت، به بزرگ‌ترین نشت نفت در قسمت شرق مدیترانه انجامید، به طوری که حدود پانزده هزار تن یعنی بیش از چهار میلیون گالن نفت سنگین در دریا منتشر شد و در قسمت‌های ساحلی لبنان و سوریه گسترش یافت. عمدهٔ این نفت در خط ساحلی‌ای به طول هفتاد و پنج کیلومتر در لبنان و قسمت‌های ساحلی سوریه و ترکیه انتشار یافت و بقیه آن نیز به بستر دریا نفوذ کرد. همچنین در نتیجهٔ این حمله، بیست و پنج هزار تن نفت در این نیروگاه سوخت که منجر به شکل‌گیری ابری سمی در آسمان و بارش باران‌های آلوده شد.

 

 
این گسترش نفت، علاوه بر آسیب‌های جدی بر محیط زیست، نوار ساحلی لبنان و بستر دریا را نیز به شدت آلوده ساخت. در نتیجهٔ این آلودگی، آسیب‌هایی به صنعت توریسم و ماهیگیری این منطقه نیز وارد شده است و حیات وحش نیز شدیداً تحت تأثیر قرار گرفته است.

دامنه آسیب‌های زیست‌محیطی این جنگ به قدری است که بهبود آن نیازمند گذشت سالیان سال است.

در نتیجهٔ این هجوم، قدیمی‌ترین سکونتگاه بشری در جهان، یعنی بندر باستانی فینیقی‌ها که همین چندی پیش شاهد جشن هفت هزارمین سالگرد آن بودیم، هم‌اکنون به هزاران تن نفت سیاه و غلیظ آلوده شده است؛ بندری که از حمله امپراتوری روم، جنگ‌های صلیبی و... جان سالم بدر برده بود.

میراث‌های فرهنگی این کشور که در مواردی قدمت آن به هزاران سال پیش می‌رسد، به شدت بمباران شد. اسرائیل با هجوم هوایی خود، شهر باستانی طایر، خرابه‌های باستانی متعلق به فینیقی‌ها و رومی‌ها، جنگل‌های قدیمی و معروف سرو لبنان، منطقه حفاظت شده الشوف و شهر بعلبک که بلندترین ستون‌های جهان در آن وجود دارد را مورد هدف قرار دادند.

جدای از این موارد نیز، آسیب‌های زیست‌محیطی بسیاری به محیط زیست لبنان وارد شد. انتشار مواد سمی پالایشگاه‌ها، پمپ بنزین‌ها، کارخانه‌های تولید مواد پلاستیکی و... نمونه‌ای از این موارد است. در نتیجهٔ بمباران فرودگاه بین‌المللی بیروت، چهل هزار تن نفت سفید آتش گرفت. امروزه در جنوب بیروت شاهد انتشار مواد سمی بسیاری هستیم که محیط آنجا را پوشانیده است.

خلاصه اینکه جنگ و محیط زیست با یکدیگر هیچ همخوانی ندارند. در حالی که هم معاهده ژنو و هم قوانین بین‌المللی، کشورها را از هرگونه آسیب عمدی به محیط زیست باز می‌دارد، اسرائیل با بمباران نیروگاهی که تنها ۳۵۰ متر با ساحل دریای مدیترانه فاصله دارد، به نقض این معاهده پرداخت، چرا که کاملاً آشکار بود که حمله به انبارهای نفتی این نیروگاه، با بحران آلودگی نفتی در ساحل این منطقه همراه است.

ابعاد این فاجعه به حدی است که باید یک گروه مستقل بین‌المللی به بررسی حمله به این نیروگاه بپردازد. همچنین وظیفه اسرائیل است تا هزینه یک میلیارد دلاری پاکسازی ساحل شرقی مدیترانه از نفت را بپردازد و جدای از آن، خسارات مالی حاصل از این حمله به صنعت توریسم و ماهیگیری لبنان را جبران نماید.

نویسنده: ریچارد استینر

منبع: www.commondrams.org

پی‌نوشت:
۱. Richard Steiner، استاد و متخصص مسائل محیط زیست در دانشگاه آلاسکا. این مقاله حاصل مشاهدات دو هفته‌ای وی از لبنان است.

منبع: ماهنامه سیاحت غرب