بررسی سیر تحولات و تغییرات درآمایش سرزمین

تغییر و تحول آمایش سرزمین به بررسی موارد زیر نیازمند است.

·        معانی و مفاهیم و تلقی های آمایش سرزمین

·        وظایف و شمول آمایش سرزمین

·        جایگاه آمایش سرزمین در نظام تصمیم گیری

·        جایگاه آمایش سرزمین در نظام تشکیلاتی

معانی و مفاهیم و تلقی های آمایش سرزمین

الف- تعریف ستیران در دهه ۵۰

"بهره وری از سرزمین"

مفهوم عملیاتی این تعریف شناسایی قابلیت ها و امکانات سرزمین بوده است وگزینه های استفاده از آنها را طرح و بررسی می کند. به عبارتی با ادبیات مرسوم آمایش، "فعالیت یابی" محور اصلی در این تلقی برای بهره وری از سرزمین می باشد وهمچنین مقولات مربوط به جمعیت  جنبه حاشیه ای دا شته و کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

ب- تعریف دفتر برنامه ریزی منطقه ای در دهه ۶۰

تنظیم رابطه بین انسان و فعالیت های انسان در فضا به منظور بهره برداری بهینه از قابلیتها و امکانات بر اساس ارزشهای اقتصادی است.مفاهیم عملیاتی این طرز تلقی ناظر بر مقولاتی مثل فعالیت یابی برای مکانها،مکان یابی برای فعالیتها،تناسب بین مقیاس جمعیت و ظرفیت توسعه پذیری در هر منطقه،الگوی سازماندهی فضا،الگوی اسکان جمعیت و مدیریت سازمان فضایی توسعه بوده است.

ج- تعریف دفتر آمایش و برنامه ریزی منطقه ای د ر دهه

۷۰

"مهندسی ترتیبات بهره وری بهینه از ظرفیت های اجتماعی"

این تلقی ازآمایش سرزمین ترکیبی از تلقی های قبلی می باشد و کاملترین معنی را در بردارد. و این تلقی ناظر بر دو امر هندسه وجغرافیا،سازمان فضایی را در ارتباط با ظرفیت های اجتماعی می بیند.در مقایسه با تعریف اول ظرفیت های اجتماعی را وسیعتر و جامع تر از سرزمین می بیند.درک بهتری ازسرزمین را به مثابه ظرف را تلقی می کند که درآن عنصر قابلیتهای منابع طبیعی و برجسته است اما ظرف های اجتماعی مفهوم وسیعتری از ترکیب اقتصاد،اجتماع و فرهنگ را بدست می دهد که در معنای عملیاتی آن پیشرفته تر از مفاهیم قبلی است. دراین تعریف فضا و انسان و فعالیت هایش درحالت تجریدی ملحوظ شده اند در این تعریف در حالت کلان و عام تر، اقتصاد به معنی مادی ظرفیت های اجتماعی است و فرهنگ بخش معنوی آن  ومفهوم سرزمین به یک تلقی انسانی تر،فرهنگی تر و اجتماعی ارتقا یافته و هندسه ترتیبات ،ناظر بر مقولات جمعیتی ونظام اسکان، می باشد که اگر ،ترتیبات بهره وری بهینه رادر تقابل بین سه مقوله انسان ،فضا و فعالیت بدانیم به نسبت تعاریف دیگر عام تر ولی تخصصی تر است.

وظایف و شمول آمایش سرزمین

وظائف آمایش در دهه ۵۰

د ر این تلقی وظائف آمایش سرزمین عمدتا شناسایی قابلیتها و امکانات و طراحی گزینه های امکان پذیر،برای بهره برداری از آنها و انتخاب گزینه مناسب می باشد.

وظائف آمایش در دهه ۶۰

در این تلقی وظائف آمایش سرزمین با تاکید بر تناسب بین جمعیت و ظرفیت توسعه پذیری در هر مکان و حفاظت از محیط زیست می باشد. در این تعریف آمایش سرزمین تصویر درازمدت مرحله توسعه یافتگی سرزمین را برای هدایت روند سازماندهی فضایی توسعه ارائه می نماید.

وظائف آمایش در دهه ۷۰

در این تلقی فراتر از سرزمین، مقولات اجتماعی (فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی) اهمیت بیشتری می یابد و وظائف آمایش سرزمین ارائه دیدگاه درازمدت و برنامه توسعه با سازگاری های لازم بین ابعاد اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،محیطی- فضایی می باشد.

جمع بندی: همانطوریکه در بخش قبلی اشاره شد هر یک از تلقی های سه گانه از آمایش، یک معنای عملیاتی را به دنبال دارد. از کنار هم قرار دادن این تعاریف،وظائف و شمول آمایش سرزمین به شرح زیر می باشد:

·        به عنوان مرجع تنظیم دیدگاه دراز مدت توسعه

·        ارائه استراتژیهای توسعه اقتصادی،اجتماعی-فرهنگی،فضایی – محیطی

·        مکان یابی برای فعالیت های مشخص

·        فعالیت یابی برای مکان های مشخص

·        ارائه استراتزی کلی توزیع جمعیت و فعالیت در سرزمین

·        ارائه الگوی توسعه فضایی- الگوی اسکان جمعیت

·        ارائه نظام مدیریت سرزمین

·        حفاظت از محیط زیست

و همه این وظائف اجزا و مولفه های مقوله سازماندهی و مدیریت فضایی توسعه می باشند.

جایگاه آمایش در نظام تصمیم گیری 

در دهه ۵۰

 آمایش سرزمین در آن دوران دارای جامعیت و خصلت بین بخشی بوده است و به عنوان سندراهنماوبالادست بخشهای مختلف مورد توجه قرار داشته است وارائه گر یک برنامه توسعه ملی با دید درازمدت بین بخشی ،بین منطقه ای بوده است.

در دهه ۶۰

   در مصوبه برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مقوله آمایش بعنوان بخشی از برنامه میان مدت پنج ساله مطرح شدکه در همان زمان معتقدین به دیدگاه آمایش، زیر دست قرار گرفتن یک دیدگاه جامع، کلان و دراز مدت را بعنوان زیرمجموعه برنامه های میان مدت اقتصادی چه  بلحاظ مضمون و چه به لحاظ افق نگرش، غیر اصولی دانستند.

وعلیرغم طرح شدن آمایش سرزمین در برخی از مقاطع تهیه برنامه توسعه اقتصادی به لحاظ ماهیت برنامه های متعارف اقتصادی – اجتماعی، فرآیندهایی از تهیه برنامه که فرصت مطرح شدن دیدگاه آمایش سرزمین و مشارکت آن را فراهم می کرد، مطرح نگردید و کماکان آمایش سرزمین از یک مشارکت جدی و نتیجه بخش محروم ماند . 

در دهه ۷۰

 درابتدای برنامه سوم توسعه، باافزایش توجه دولت به مقوله آمایش،بحثی تحت عنوان پیشبردآمایش و برنامه در کنار یکدیگر مطرح گردید. و دوره جدید کار گروه آمایش از سال ۱۳۷۷آغازشد. در این مرحله درون دستگاه تصمیم گیری تحرک بسیارزیادی به مقوله آمایش داده شد و جایگاه آمایش بیش از پیش مشخص گردید و جهت حفظ این جایگاه به عنوان یک مرجع تنظیم دیدگاه درازمدت توسعه ملی مورد توجه قرار گرفت وبه عبارت دیگر،بحث تنظیم روابط بین برنامه ریزی بخشی و منطقه ای کنار گذاشته شد وآمایش سرزمین از موضعی فراتر از ابزار هماهنگی روابط بین برنامه ریزی بخشی و منطقه ای ودرجایگاه بالاتری طرح گردید.

در دهه ۸۰، در مراحل نخستین تهیه برنامه چهارم توسعه، سند چشم انداز دراز مدت توسعه ملی تصویب شد و رویکرد آمایش سرزمین ونگرش به ابعاد منطقه ای و فضایی توسعه، نقش و اهمیت بیشتری پیدا کرد.

 در این برنامه به آمایش سرزمین به عنوان یک سند راهبردی فرادست که چهارچوب کلی و تقسیم وظایف ملی هر یک از استانهای کشور را در قالب نظریه پایه توسعه استان ترسیم می کند،اشاره شده است.

بدون تردید برنامه چهارم اقدام به طراحی و ارائه نوآوری هایی کرده است که یکی از آنها توجه به آمایش سرزمین بطور جدی می باشد. از نشانه های این توجه تصویب مصوبه ضوابط ملی آمایش سرزمین در سال ۱۳۸۳ و در واقع محور قرار گرفتن آمایش سرزمین در برنامه پنجم توسعه اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی می باشد.

جمع بندی:به طور کلی آمایش سرزمین یک برنامه ملی است زیرا جامع نگر ،کل نگر،و منتج به جغرافیا با دیدی دراز مدت و جند انضباطی می باشد وبا مرور سیر تحولات آمایش سرزمین،نکته حائز اهمیت این است که در مقولات و بحثهای آمایش سرزمین نقش آمایش وسیعتر شده و وارد مباحث تدوین دیدگاه دراز مدت نیز شده است و حتی به مباحث هویت ملی وسرمایه اجتماعی توجه کرده است وبه آنها می پردازد اما روابطش با برنامه ریزی بخشی این است که به عنوان یک سند درازمدت و فرابخشی می تواند هماهنگیهای لازم را بین بخشها ایجاد نماید و در تلقیق نهایی می تواند از نتایج بخشهای مختلف اقتصادی- اجتماعی بهره گیرد. به موازات ان رابطه ای که با برنامه ریزی اقتصادی دارد این است که برنامه ریزی اقتصادی و بخشی فاقد ابزار و مکانیسمهای لازم برای پاسخ به بسیاری از مقولات در حیطه هماهنگیها ی بین بخشی و بین منطقه ای و ....می باشند آمایش سرزمین می تواند به عنوان قسمتی از برنامه دراز مدت کشور راهنمای تهیه برنامه های میان مدت و کوتاه مدت کشور باشد. و به بهبود نظام برنامه ریزی کمک نماید.

در زمینه ارتباطش با برنامه ریزی کالبدی نیز باید متذکر شد که آمایش سرزمین به درون مایه و محتوای توسعه می پردازد و دومی به نتیجه گیریهای کالبدی و فیزیکی از آن اقدام می کند و این فرصتی را برای طراحان آمایش سرزمین پیش می آورد تا بتوانند درک بهتری از نیازهای طرح کالبدی ملی داشته باشند.ولی باید گفت که برنامه ریزی کالبدی بدون توجه به راهبردهای آمایش و راهنماییهای آن در قالب دستورات استراتژیکی و جدا ازآن  به حیات و فعالیت خود می پرداخت.وآمایش نیز بدون توجه به نتایج کالبدی به همین منوال به کارخود ادامه داده است و در هیچ مقطعی از تاریخ نظام برنامه ریزی ارتباطی بین این دو جریان  کلان برنامه ریزی و جود نداشته است.

جایگاه آمایش در نظام تشکیلاتی

تجربه ستیران دهه ۵۰

در سال ۱۳۵۱دفتری تحت عنوان ” دفتر بهره‌وری سرزمین“ یا ” تنسیق سرزمین“ بوجود آمد که بعدها با عنوان ” بوم آرایی“  به سازمان برنامه انتقال یافت و آمایش سرزمین نام گرفت وبعدها در سال ۱۳۵۳مرکزی تحت عنوان عنوان ” مطالعات و برنامه‌ریزی آمایش سرزمین“ در جوار دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای ایجاد شدو این دو به صورت دو واحد مطالعاتی در رابطه تنگاتنگی با هم شروع به کار کردند .

تجربه  دفتر برنامه ریزی منطقه ای دهه ۶۰

 انجام وظیفه آمایش  سرزمین توسط سازمان برنامه و بودجه آغاز شد و در این رابطه دفتر برنامه‌ریزی  منطقه‌ای ذیل معاونت امور مناطق سازمان تشکیل گردیدو مامور انجام این مطالعات شد.

متاسفانه پس از سال ۱۳۶۸به دلیل ابهام در جایگاه تشکیلاتی طرح آمایش، مطالعات بار رکورد و توقف نسبی مواجه شدو وزارت مسکن و شهرسازی به رغم تصمیم‌گیری‌های گذشته که منجر به تعیین جایگاه منطقی انجام برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در برنامه و بودجه شده بود همواره پس از انقلاب جایگاه این مطالعات را در تداخل با وظایف مسکن و شهرسازی اعلام کرده و تردیدهایی را در این زمینه مطرح می‌نمود از این رو  برحسب دستور رئیس جمهور رسیدگی به این مسئله در دستور کار شورای اقتصاد قرار گرفت وبررسیهای این شورا منجر به تصویب پیش‌نویس لایحه‌ای شد که جایگاه قانونی آمایش سرزمین را در سازمان برنامه وبودجه تعیین می‌نمود.

تجربه دفتر آمایش و برنامه ریزی منطقه ای دهه ۷۰

در سال ۱۳۷۱شورایعالی اداری تکلیف تقسیم کار بین سازمان بر نامه وبودجه ووزارت مسکن و شهرسازی را روشن ساخت. قراربراین شد که "سازمان بر نامه و بودجه مسئول انجام مطالعات آمایش سرزمین و وزارت مسکن و شهرسازی متصدی تهیه طرح کالبدی ملی و منطقه ای باشد".

در این دوره  انجام مطالعات آمایش سرزمین  زیر نظر معاونت اقتصادی و هماهنگی سازمان برنامه وبودجه آغاز شد.ودر ضمن انجام مطالعات با هماهنگی، و مشارکت های معاونت شهرسازی وزارت مسکن و باعث ارغام دو دیدگاه آمایش سرزمین و توسعه کالبدی گردید.

ودر سال ۱۳۸۳مرکزی به نام" مرکز آمایش و توسعه پایدار" در سازمان برنامه و بودجه.تاسیس گردیدکه  در حال حاضرمسئول انجام فعالیتهای مرتبط با آمایش سرزمین می باشد.

نقش واحدهای صنعتی در ایجاد آلاینده‌های زیست‌محیطی ( مطالعه موردی

نقش واحدهای صنعتی در ایجاد آلاینده‌های زیست‌محیطی
( مطالعه موردی: محدوده تأمین آب شهر سبزوار)

علی اکبر عنابستانی -  محمد قربانی

فرایندهای گوناگون صنعتی همراه با تولیدات متنوع و گسترده‌ مواد و ترکیبات، آلودگی‌های متعددی را برای بشر ایجاد می‌نماید، به طوری که شناسایی آلاینده‌های زیست محیطی ناشی از فعالیت واحدهای صنعتی به ویژه در قسمت منابع آب ضرورت پیدا کرده است. هدف از تحقیق در این مقاله، برآورد نقش واحدهای صنعتی در ایجاد آلودگی آب با استفاده از شاخص بار آلودگی در محدوده‌ اثر‌گذار بر منابع آب شهر سبزوار و رتبه‌بندی آن‌ها از نظر آلودگی می‌باشد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و داده‌های تحقیق با استفاده از روش‌های میدانی گردآوری اطلاعات جمع‌آوری شده است. یافته‌ها نشان داد که میزان آلودگی ناشی از بار ازت واحدهای صنعتی منطقه در سال 1387 برابر 23 تن می‌باشد، که واحدهای چرم‌سازی با حدود 45 درصد بیش‌ترین نقش را داشته‌اند. با توجه به یافته‌ها، طرح جداسازی فاضلاب‌های صنعتی از فاضلاب شهری و تصفیة جداگانه‌ آن به همراه راه‌اندازی شبکه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب در واحدهای صنعتی در محدودة شهر سبزوار، شهرک صنعتی و سایر صنایع در محدوده‌ مورد مطالعه پیشنهاد شده است.

منبع : مجله آمایش سرزمین - (دوره: ۳ (۱۳۹۰)، شماره: ۴)
برای دانلود فایل PDF مقاله (متن کامل مقاله) به ادامه مطلب بروید .

تبیین زمینه‌های به کارگیری تحقیق در عملیات در مدیریت محیط زیست

تبیین زمینه‌های به کارگیری تحقیق در عملیات در مدیریت محیط زیست

عظیم زارعی ، بهروز زارعی ، فریده قوی پنجه ، عبدالحمید مدرس

چکیده:

فعالیت‌های تولید-توزیع-عرضه در قالب زنجیرة عرضه، بخش عمده‌ای از مسائل و مخاطرات محیط زیست را پدید آورده است، به گونه‌ای که از یک سو فشارهای فراوانی بر محیط زیست از نظر مصرف منابع طبیعی وارد شده و از سویی دیگر به واسطة آلاینده‌های ناشی از مصرف، خسارات زیادی بر آن وارد شده است. از این رو به منظور حفاظت از محیط زیست، اقداماتی نظیر تدوین مجموعه‌ای از استانداردها و قوانین در سطوح محلی، منطقه‌ای، و بین‌المللی انجام گرفته که بایستی در زنجیرة عرضه لحاظ شود. این الزامات چالش‌های جدیدی را در مدیریت زنجیرة عرضه ایجاد کرده است که در نظر گرفتن آنها مبحث دیگری را با عنوان مدیریت محیط زیستی، گشوده است. این فضا زمینه‌ای بالقوه برای به کارگیری فنون تحقیق در عملیات به عنوان یکی از ابزارهای کارامد تصمیم‌گیری فراهم کرده است. مقالة حاضر به تبیین کاربردهای تحقیق در عملیات در مدیریت محیط زیستی پرداخته و برای روشنی بیشتر مطلب، مصادیقی از کاربردهای آنها را در حل مسائل خرد و کلان مدیریت محیط زیست ارائه می‌کند. در سطح خرد به مدیریت آلاینده‌ها، مدیریت بازیافت، و مدیریت پیشگیری‌ و در سطح کلان به مسائل مدیریتی در سه سطح مسائل محلی، منطقه‌ای، و بین‌المللی پرداخته خواهد شد.
منبع : نشریه محیط شناسی - دوره 31

برای دانلود فایل PDF مقاله (متن کامل مقاله) به ادامه مطلب بروید .

استقرار الگوی مناسب سیستم مدیریت محیط زیست در صنعت نفت – مطالعه

استقرار الگوی مناسب سیستم مدیریت محیط زیست در صنعت نفت

مطالعه موردی : پالایشگاه نفت بندر

مهندس مهرداد هادی پور، دکتر مهرداد نظریها

چکیده:
تحقیق حاضر که با هدف ایجاد سازگاری و همسویی سیاستهای مدیریت پالایشگاه بندر عباس با الزامات محیط زیستی تدوین شده است – سعی دارد تا با رائه الگوی مناسب سیستم مدیریت محیط زیست در صنعت نفت به تشریح آن در پالایشگاه بندر عباس و ارائه راهکارهای عملی جهت کنترل و کاهش آلودگی های عمده و برنامه ریزی جهت حصول به اهداف مورد نظر بپردازد . در این راستا پس از تشریح مراحل استقرار سیستم مذکور – به دلیل اهمیت مکانیابی صنعت در برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست – مدلهای اکولیزیکی مناسب برای توسعه صنعتی با شاخص های مکانیابی پالایشگاه مقایسه شده است . سپس در راستای کنترل کاهش و آلودگیهای محیط زیستی برنامه های تدوین شده در بخشهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است که منجر به ارئه راهکارهای موثر در کاهش و کنترل آلودگی – همچنین مقایسه هزینه با سودمندیهای حاصل از استقرار سیستم شده است . مطالعه حاضر حاکی است از آن است که اسقرار سیستم مدیریت محیط زیست ( EMS ) با توجه به حجم زیاد آلایندگی پالایشگاه نفت بندر عباس علاوه بر کاهش و رفع آلودگیها – عامل موثری در کاهش بحرانهای محیط زیستی منطقه محسوب می گردد.

منبع : نشریه محیط شناسی- دوره 30  

برای دانلود فایل PDF مقاله (متن کامل مقاله) به ادامه مطلب بروید .

تعیین حقابه زیست‎محیطی دریاچه‎های طشک و بختگان+روشC+میانگین فازی

تعیین حقابه زیست‎محیطی دریاچه‎های طشک و بختگان
 با استفاده از روش طبقه‎بندی C - میانگین فازی

ایرج تیموری، احمد پور احمد، لیلا حبیبی، فاطمه سالاروندیان

چکیده:

انسان می‎تواند با تکنولوژی موجود، طبیعت را مقهور اراده و خواست خود کند؛ ولی در صورت استفاده‎ی نامناسب و مهارنشده از طبیعت، موجب تخریب و بر‎هم‎خوردن تعادل اکوسیستم خواهد شد. آنچه به‎عنوان تخریب محیط زیست از آن یاد می‎شود، نتیجه‎ی برنامه‎ها و سیاست‎های نادرست در مدیریت سرزمین است و نمونه‎ی بارز این مسأله، دریاچه‎های طشک و بختگان است. با احداث سد‎های مخزنی (سدهای درودزن و سیوند) و برداشت بی‎رویه از آب رودخانه‎های کُر و سیوند برای مصارف کشاورزی، شهری و صنعتی، رژیم آبگیری طبیعی دریاچه‎های طشک و بختگان دچار اختلال‎شده و این امر سبب‎شده این دو دریاچه در فصول مختلف سال، دوره‎های خشک و بدون آب را سپری کنند. این درحالی است که این دو دریاچه، جزء مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست کشور بوده و طرح‎هایی که در بالادست برای برداشت آب به‎اجرا درمی‎آید، بدون توجّه به حفظ حیات دریاچه‎های طشک و بختگان انجام می‎شود. در صورت عدم تعلّق حقابه زیست‎محیطی به این دریاچه‎ها، اکوسیستم منطقه به اکوسیستم کویری تبدیل خواهد شد. این مقاله قصد دارد تا آثار سوء ناشی از احداث سدهای فوق را در تغییر چشم‎اندازهای جغرافیایی نشان دهد و سپس به بررسی نقش و اهمّیّت سیستم اطلاعات جغرافیایی، در برآورد نیاز آبی دریاچه‎ها بپردازد. برای این کار با استفاده از تصویر ماهواره‎ای ETM+ و ترکیب باند‎های (7- 5-2)، سطح دریاچه با توجّه به عمق و با استفاده از تکنیک C- میانگین فازی به هفت طبقه دسته‎بندی شد. درنهایت با استفاده از تابع Cut / fill در محیط GIS مشخّص شد که حجم آب مورد نیاز سالانه برای پُرشدن کلِّ سطح دریاچه، 1592 میلیون مترمکعّب است.

منبع: نشریه پژوهشهای جغرافیا (دوره 43 - شماره 77) - پاییز 90

انتشار : دی 90

برای دانلود فایل PDF مقاله (متن کامل مقاله) به ادامه مطلب بروید .

مقاله: بررسی پویایی‌شناسی جمعیت قوچ و میش ارمنی- انگوران - زنجان

بررسی پویایی‌شناسی جمعیت قوچ و میش ارمنی

(Ovis orientalis gmelini)
در منطقه حفاظت‌شده و پناهگاه حیات وحش انگوران، زنجان


محمود کرمی
 نادر حبیب زاده

چکیده:

فقدان اطلاعات کافی درباره بسیاری از گونه‌های حیات وحش مانع از برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت این گونه‌ها شده است. در این تحقیق اطلاعاتی در مورد متغیرهای جمعیت‌شناختی و اندازه جمعیت گوسفند وحشی در منطقه انگوران، زنجان از مهر 1382 تا اردیبهشت 1383 جمع‌آوری شده است. نتایج سرشماری کل جمعیت در سال 1382 به کمک افراد اداره کل محیط زیست زنجان برابر با 1658 به دست آمد.

درستی این مقدار با تقسیم‌بندی منطقه انگوران به 8 زیرناحیه و انتخاب تصادفی 6 مورد از آنها و سرشماری داخل این 6 زیرناحیه انتخاب‌شده، بررسی شد. نرخ رشد جمعیت بر اساس داده‌های به دست آمده از سرشماری طی سال‌های 1372 الی1382 و برازش رگرسیون خطی به آنها و محاسبه شیب خط رگرسیون به عنوان نرخ رشد جمعیت، به دست آمد. نرخ افزایش ذاتی جمعیت گوسفند وحشی منطقه انگوران با در نظر گرفتن وزن متوسط گوسفند بالغ برابر 106/24 کیلوگرم، 47/0 برآورد شد.

نرخ مرگ و میر برای گوسفندهای نر بالغ با جمع‌آوری جمجمه و تشکیل جدول زندگی محاسبه شد. احتمال‌های انقراض برای جمعیت گوسفند وحشی ناحیه مورد مطالعه، به کمک نرم‌افزار ورتکس محاسبه شد. در این زمینه شش سناریوی مختلف شبیه‌سازی شد و در سناریوی ششم سعی شد با تغییر مکرر شاخص‌های ورودی ورتکس، نرخ رشد شبیه‌سازی‌شده مشابه نرخ رشد محاسبه‌شده گردد. به‌دلیل اهمیت انگل‌ها در پویایی جمعیت گوسفندان وحشی، انگل‌های سرگین نیز مورد مطالعه قرار گرفت. نتیجه‌این بررسی شناسایی انگل‌هایی از جنس‌های تریشوریس و مارشالاژیا است. همچنین نماتود‌های معمولی و اووسیت نیز مشخص شدند که برای شناسایی دقیق جنس آنها به کشت آزمایشگاهی آنها نیاز است.

منبع : مجله منابع طبیعی ایران - دوره 59 - شماره 3، زمستان 1387

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا .

مطالعه تکثیر در اسارت جبیر (Gazella dorcas) در پناهگاه حیات وحش

مطالعه تکثیر در اسارت جبیر (Gazella dorcas) در پناهگاه حیات وحش

مهندس عباس پهلوانی

چکیده :

مطالعه تکثیر و پرورش در اسارت جبیر یکی از گونه های در معرض انقراض ایران با زنده گیری 5 راس (2 نر و 3 ماده) از پناهگاه حیات وحش نای بندان طبس آغاز شد .

جبیر های زنده گیری شده به یک ناحیه محصور شده به وسعت 3 هکتار در شیر احمد سبزوار منتقل شدند شاخص های رفتاری و زیستی گونه جبیر از قبیل تغذیه جفت گیری قابلیت تولید مثل نرخ مرگ و میر رشد جمعیت و همچنین رفتار آنها در مقابل انسان در این قماله مورد بحث و بررسی قرار گرفت مشاهدات این تحقیق در مدت 5 سال نشان داد که توزیع جنسیت در بین بره هایی که هر سال متولد شده اند برابر نمی باشد همچنین نرخ زادو ولد و مرگ و میر و رشد جمعیت برای هر سال محاسبه گردیده است فملرو طلبی در بین نرها در فصل جفت گیری به درگیری شدید و متعاقبا به مرگ نرهای جوان انجامید .

اولنی بلوغ در ماده در سن 6 ماهگی و اولین زایمان نیز در 11 ماهگی مشاهده گردید به طور کلی رشد جمعیت جبیر ها درناحیه محصور به جز در سالهای اول قابل توجه بوده با این حال نرخ بالای مرگ و میر آنها از رشد جمعیت در طول سالهای اول انتقال آنها جلوگیری کرد .

منبع : نشریه محیط شناسی - دوره 30

برای دانلود سایر مقالات زیست محیطی اینجا کلیک کنید
برای مشاهده عناوین مقالات زیست محیطی اینجا کلیک کنید

برای مشاهده و دانلود فایل PDF (متن کامل مقاله) به ادامه مطلب بروید

معیارهای طراحی مناطق تفرجگاهی پارک های ملی ایران-گلشن-گلستان

معیارهای طراحی مناطق تفرجگاهی پارک های ملی ایران
 نمونه مطالعاتی : تفرجگاه گلشن پارک ملی گلستانسید حامد میر کریمی
هما ایرانی بهبهانی
مرجان محمد زاده

چکیده :پارک ملی گلستان یکی از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده ایران و جهان به شمار می آید .این پارک بدلیل موقعیت جغرافیایی از تنوع اقلیمی ، توپوگرافی و شکل زمین ، زیستگاهی و رویشگاهی زیادی برخوردار است . تنوع زیستی به همراه سیمای ویژه طبیعی داخل پارک و واقع شدن آن در مسیر شاهراه آسیایی باعث شده تا از استفاده کننده زیادی برخوردار باشد .

در این پژوهش با ساماندهی و طراحی تفرجگاه گلشن که بر اساس طرح جامع پارکداری پارک ملی گلستان توان زیست محیطی این توسعه را دارد با هدف حفاظت – تفرج و آموزش در محدوده قوانین و مقررات حاکم بر پارکهای ملی با بهره گیری از چگونگی توسعه در مناطق همتراز و با در نظر گرفتن استاندارهای طراحی مناطق تفرجگاهی در ایران و جهان بر پایه دیدگاه های بوم شناسی سیمای سرزمین شکل گرفته است.

در این پروژه براساس مطالعات گسترده در زمینه قوانین و مقررات ، استانداردها تجارب پارک های ملی در ایران و سایر کشورها و طرح های فرادست پارک ملی گلستان ، معیارهای کمی و کیفی طراحی به منظور حفاظت از یک سو و توسعه فعالیت های پژوهشی ، آموزشی و تفرجی تدوین گردیده است . در نتیجه طراحی با توجه به این معیارها و بر اساس ویژگی های طبیعی فیزیکی در تفرجگاه ، با رعایت کمترین دستبرد در شرایط طبیعی انجام گرقته است .

منبع : مجله منابع طبیعی ایران - دوره 58 - شماره 2

برای دانلود سایر مقالات زیست محیطی اینجا کلیک کنید
برای مشاهده عناوین مقالات زیست محیطی اینجا کلیک کنید

برای دانلود فایل PDF مقاله (متن کامل) به ادامه مطلب بروید

طراحی پایدارفضاهای گردشگری کوهستانی(م.م پارک طبیعت کوهسارتهران)

طراحی پایدار فضاهای گردشگری کوهستانی

(مطالعه موردی: پارک طبیعت کوهسار تهران)

علیرضا میکائیلی تبریزی ، شهرزاد مهرمند

(دانلود متن کامل مقاله اضافه شد)

چکیده :

نیازها و ویژگی‌های کلان تهران از نظر محیط زیستی و نیاز به توسعه مناطق تفرجی- فراغتی، ضرورت پیش بینی اهداف و برنامه‌ریزی ویژه‌ای را برای اجرای طرحهای توسعه و احیای منابع طبیعی را می‌طلبد. روند تخریب محیط زیست در مناطق کوهستانی، بویژه در دامنة جنوبی البرز در کنار عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، رشد جمعیت و توسعة شهری و نیاز به گذران اوقات فراغت و رهایی از تنش‌های روزمره، اهمیت این منطقه را بیش‌تر نمایان ساخته. از این‌رو شایسته است طراحی چنین فضاهایی در چارچوب طرحی نظام‌مند و اصولی هدایت شود. هدف این تحقیق، ارائه راهکارهای طراحی پایدار سیمای کوهستانی و امکان توسعه در قالب کالبدی- عملکردی است.

حفظ میراث طبیعی، توسعة گردشگری با تأکید بر حفظ و ارتقای کیفیت محیطی و ایجاد محیط مطلوب برای تحقیق و تفرج از جمله اهداف طراحی این محیط‌ها می‌تواند باشد. نتایج قابل پیش‌بینی، کاهش تعارض در مناطق بکر با استفاده از روش زون‌بندی و با تأکید بر حفظ و توسعة کیفیت طبیعی و نگه‌داری زیستگاهها و تقلیل تعارضات منفی انسانی در سطح منطقه‌ای است. برای دستیابی به اهداف حفاظت و در نهایت رسیدن به اصولی برای گردشگری پایدار و ارایة الگویی برای طراحی با حداقل خسارت به طبیعت و درنتیجه رسیدن به طراحی پایدار همراه با در نظر گرفتن ملاحظات محیطی منطقه، مد نظر است. در گام آخر با انطباق یافته‌های تحقیق، طرح راهبردی پارک طبیعت کوهسار- تهران با هدف رعایت اصول طراحی پایدار، توسعة گردشگری، ارتقای کیفیت محیطی و در نهایت با انتخاب گزینه بهینه، طراحی و ارایة طرح بخشی صورت پذیرفت.

منبع : نشریه محیط شناسی - دوره 37 - شماره 2 (58) - مهر 1390

دانلود متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی اینجا کلیک کنید .

کاربرد روش ارزیابی مشروط در بر آورد میزان تمایل به پرداخت برای ح

کاربرد روش ارزیابی مشروط در بر آورد میزان تمایل به پرداخت برای حفاظت محیط زیست تبریز

دکتر علی محمد خورشید دوست

چکیده :

هدف اصلی این مقاله مطالعه عوامل گوناگون اجتماعی و اقتصادی می باشد که بر تمایل به پرداخت برای محافظت از محیط زیست تبریز از سوی آنان تاثیر می گذارد . پژوهش حاضر از دو بخش اصلی تشکیل یافته است : نخست برآوردی از وضعیت کنونی مکان مورد مطالعه از لحاظ اقتصادی - اجتماعی - و محیط زیستی - و دوم تحلیل یافته های تحقیق مستخرج از دیدگاه و رویکردهای مردم . روش ارزیابی مشروط به منظور تحلیل آماری و تبیین رابطه بین پارامترهای مختلف و میزان تمایل به پرداخت مورد استفاده قرار گرفته است . نتایج تحقیق نشان می دهد که هر فرد مایل است به طور متوسط ماهیانه مبلغ 41140 ریال جهت حفاظت از محیط زیست بپردازد


منبع : نشریه علمی محیط شناسی - دوره 30

دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل)

نگرشی بر محیط زیست حوضه رودخانه شور

نگرشی بر محیط زیست حوضه رودخانه شور

دکتر شهریار خالدی

چکیده :

در قسمت اعظم سرزمین ایران به دلیل نفوذ پر فشار جنب گرمسیری نواحی خشک گسترده ای از جمله استپ ها بیابان ها و کویر ها استقرار یافته اند البته عوامل دیگری در این خشکی نمقش دارند ولی نقش تخربیبی انسان این شرایط را تشدید نموده است از سوی دیگر متاسفانه اهمیت نواحی بیابانی و استپی کشورمان هنوز بریا بسیاری ازم ردم توجیه شنده است قطع رستنی ها چرای بی رویه و به زیر کشت بردن مراتع تخریزب زیادی را بر محیط زیست اعمال می کند و اکولوپی گیاهی با توجه به این روند با سیر قهقرایی مواجه گردیده است شکار بی رویه و عدم پایبندی به اصول شکار اکولوپی جانوری پهنه مورد مطالعه را با مشکل مواجحه ساخته است اهمیت اکوسیستم رودخانه شور به ویژه با گیاهان انتبوه و زنجیره های غذایی جالب و جانوران مهاجر نیز باید مورد توجه قرار گیرد آلودگی ناشی از دفع زباله پهنه مورد مطالعه را به شدت تحت تاثیر قرار داده است و انجام یک چنین اقدامات مخرب درجای جای کشورمان مشاهده می شود شیوع بیماری ناشی از دفع زباله و هجوم حشرات و جانوران زباله خوار پهنه مورد مطالعه را به مخاطره انداخته که در نهایت پیامدهای اسف باری را به انسان وارد نوموده است .

منبع :نشریه پژوهش های جغرافیایی دوره 26 شماره 1(بهار 1383)

دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل) 

ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست استان همدان باکاربرد مدل تخریب

ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست استان همدان باکاربرد مدل تخریب

دکتر مجید مخدوم، مهندس مهرداد چراغی
دکتر نعمت ا... خراسانی، دکتر محمد جعفری، مهندس عاطفه چمنی

چکیده :

مدل تصمیم گیری (Decision making model ) یکی از انواع روش های ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست (EIA) است. مدل تصمیم گیری تجلی ارتباط بین کمیت ها و کیفیت های بخشی از جهان هستی به صورت فیزیکی و ریاضی است ، به صورتی که نشان دهندة هستی، یا پدیده موجود در دنیای واقعی باشد. از این قرار، مدل ها روابط بین داده ها را برای پیش بینی چگونگی رویدادها درجهان واقعی تشریح می کنند. مدل تخریب Makhdoum,2002)) یکی از انواع مدل های ریاضی است که در این بررسی برای مطالعة آثار توسعه بر محیط زیست استان همدان از آن استفاده شده است .

 در این روش برای نمایاندن تخریب در واحدهای نشانزد – که بنا به مورد می تواند آبخیز، زیرحوزه ، شهر و شهرستان، واحد زیست محیطی ، زیستگاه ها، یا شبکه باشد – از مدل های خطی استفاده می شود.

رابطة تخریب عبارتند از : H= ضریب تخریب هر واحد نشانزد ?I= مجموع شدت عوامل تخریب هر واحد نشانزد DP= تراکم فیزیولوژیک (نسبت جمعیت بر وصعت زمین های قابل کشت) و V0آسیب پذیری بوم شناختی برای دستیابی به این مهم، ابتدا محدوده استان همدان (مرز سیاسی) به 849 شبکه 2500 هکتاری (2×2 سانتیمتر روی نقشه توپوگرافی 250000 : 1) تقسیم شد. آسیب پذیری اکولوژیکی با استفاده از نقشه های شیب ، ارتفاع، اقلیم، حساسیت سنگ مادر به فرسایش ، خطرزمین لرزه ، طبقات آسیب پذیر ی خاک ، حساسیت هیدرولوژیک ، پوشش گیاهی و زیستگاه محاسبه شده و طبقه بندی شد. در مرحله بعد با استفاده از نقشه توپوگرافی ، مشاهدات میدانی ونظرهای کارشناسان و افراد محلی ، تعداد 19 عامل تخریب درکل استان شناسایی و شدت آنها تعیین گردید. ت

راکم فیزیولوژیک هم از تقسیم جمعیت موجود درهر شبکه کاری بر وسعت زمینهای قابل کشت درهر شبکه به دست آمد. درنهایت با استفاده از جدول نهایی تخریب و وارد کردن مشخصه های مدل درنرم افزار Excell ، ضریب تخریب درهر یک از شبکه های کاری استان مورد محاسبه وتحلیل قرار گرفت. ضرایب تخریب به دست آمده برای کلیه شبکه ها ، براساس نظریه فازی در 6 طبقه و 3 دسته طبقه بندی شدند. بدین ترتیب کلیه شبکه ها از نظر شدت ومیزان تخریب با یکدیگر مقایسه شدند وکل استان به سه پهنه با توانایی توسعه بیشتر ، نیازمند بازسازی ونیازمند اقدامات حفاظتی تقسیم شد. درمجموع ، 59/87 درصد از مساحت کل استان مستعد توسعه بیشتر، 083/12 درصد نیازمند بازسازی و 513/0 نیازمند اقدامات حفاظتی شناسایی شد.

منبع : نشریه علمی محیط شناسی - دوره

دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل)  

گزارشی از : کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعه از 3 تا 14 جون 1992

گزارشی از : کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعه از 3 تا 14 جون 1992

دکتر مصطفی مهاجرانی

منبع : نشریه علمی محیط شناسی - دوره 16



دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل)

وضعیت محیط زیست جهان در سال 1991

وضعیت محیط زیست جهان در سال 1991

دکتر مجید مخدوم

منبع : نشریه علمی محیط شناسی - دوره 16

پسورد فایل :   www.mohitesabs.blogsky.com

دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل)

پس آبهای صنعتی و محیط زیست

پس آبهای صنعتی و محیط زیست 

مرتضی حسینیان

چکیده :

انسان نمی تواند بدون وجود مقادیر آّ ب کافی خالص پیشرفتهای قابل توجهی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر بهداشتی بنماید . اقتصاد و صنعت در تمام دنیا با سرعت سرسام آوری در حال رشد و پیشرفت است ، رشد اقتصادی توام با افزایش جمعیت میباشد . بالا رفتن سطح بهداشت عمومی همگام با رشد جمعیت بیش از پیش باعث محدود شدن منابع آب شده است ، بطوری که حتی بعضی اجتماعات پیشرفته مواجه با نا کافی بودن منابع آب گردیده اند و باید نسبت به تامین آن از نظر متوقف شدن رشد اقتصادی چاره ای بیندیشند . زمان آن رسیده که اهل فن نسبت به تهیه منابع جدید آب غیر از رودخانه و آبهای زیر زمینی که تا مدتی منابع اصلی تامین آب اجتماعات بودند فکری بکنند . انسان اشتباهات زیادی در مصرف و نگاهداری آب مرتکب میشود که مهمترین آنها الوده ساختن منابع آب می باشد . آلودگی مهمترین عاملی است که باعث تهی شدن و از بین رفتن منابع آب میگردد . هر مترمکعب فاضلاب که بجریانهای آب تخلیه شود بین 14 تا 40 متر مکعب آب را آلوده ساخته و اغلب نخواهیم توانست از آن آبهای آلوده بعنوان منبع آب آشامیدنی استفاده کنیم اگر خط مشی فعلی در مورد بهر برداری و نگاه داری از منابع ادامه یابد بسختی خواهیم توانست آب مورد نیاز پیشرفتهای اجتماعی را تامین کنیم ، با وجود این هنوز مردمی هستند که تصور می کنند مصرف و نگاه داری منابع موجود آب احتیاج به هیچ نوع اصلاح و بهبودی ندارد. درنوشته زیر سعی شده اثرات آلودگی ناشی از تخلیه پس آبهای صنعتی مورد مطالعه قرار گیرد .

منبع : نشریه دانشکده فنی دانشگاه تهران

دانلود فایل PDF مقاله در ادامه مطلب (متن کامل)